استان مازندران به علت تنوع آب و هوايي و اقليمي و وجود مرتع و جنگل مجموعه ای از گونه هاي گياهي اعم از دارويي ، صنعتي و اسانس را در خود جاي داده به طوري كه طبق تحقيقات انجام گرفته در حدود 1800 – 2000 گونه گياهي در اين استان شناسايي شده است اما به نظر می رسد ظرفیت کاشت گیاهان دارویی در این استان مغفول مانده است. با وجود ويژگي هاي منحصر به فرد، در زمينه گياهان دارويي از امکانات فرآوري مناسب برخوردار نیستیم.
گل محمدي ، بيدمشك ، باريجه ، آويشن ، پونه ، هميشه بهار ، مريم گلي ، گل گاوزبان ، باد رنجبويه ،‌ بابونه ،‌ رزماري ، بومادران ،‌گلپر، گزنه ، سرخارگل و سنبل الطيب از مهم ترين گياهان دارويي قابل كشت در مازندران محسوب مي شوند .
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران، معتقد است این استان ظرفيت کاشت حداقل ۲۰۰نوع گياه دارويي را دارد كه در صورت آشنايي با استانداردهاي آن و فراهم آمدن بازارهاي متقاضي، مي تواند در ايجاد اشتغال، درآمد و توسعه استان موثر باشد.
دکتر محمدآزادبخت، با بيان اينكه گياه گزنه ، دانه كنگر و خارمريم، زرشك، گل گاوزبان، آويشن، رازيانه و… تنها بخشي از ظرفيتهاي گياهان دارويي اين استان به شمار مي رود، افزود: دانه كنگر جزء ۲۰گياه اول دنياست كه بومي مازندران و از كيفيت مطلوبي نسبت به ساير مناطق برخوردار است.
دكتر آزادبخت، ضمن اشار به كاربرد اسانسهاي گياهي در بخش اعظمي از مواد غذايي، آرايشي و بهداشتي اظهار داشت: گياهان بسياري در ايران و مازندران وجود دارد كه مي تواند به عنوان اسانس از آن استفاده نمود و با استانداردسازي، امكان صادرات به ساير كشورها را فراهم آورد.
وی، ارزش سالانه صادرات گیاهان دارویی در ایران را 100 میلیون دلار دانست و گفت: با به کارگیری شیوه های نوین و صنعتی و افزایش کیفیت این گیاهان، می توان در کوتاه ترین زمان، ارزش صادرات گیاهان دارویی را 10 برابر افزایش داد.
وی، با بیان اینکه گیاهانی همچون زعفران، شیرین بیان، کتیرا، زیره و باریجه بیشترین حجم صادرات گیاهان دارویی ایران را تشکیل می دهند، افزود: استان فارس 10 درصد صادرات گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده است درحالی که شرایط اقلیمی و تنوع گیاهان دارویی مازندران نسبت به استان فارس برای کاشت و برداشت این گیاهان مناسب تر است.
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ادامه داد: گیاهان دارویی همچون حنا، صدر، آویشن، شیرین بیان و ادویه جات معروف ترین گیاهانی هستند که از استان فارس صادر می شود.
دکتر آزادبخت، به وجود 500 هزار گونه گیاهی در دنیا اشاره کرد و گفت: از این تعداد،5 هزار گونه آن تیپیک( با ارزش) و 20 هزار گونه نیز به عنوان فراورده های دارویی استفاده می شود.
وی، با بیان اینکه بیش از نیمی از گونه های تیپیک موجود در دنیا، در شرایط آب و هوایی مازندران قابل کشت است، تصریح کرد: مازندران پتانسیل کاشت و برداشت حداقل 200 گیاه تیپیک را دارد.
دکتر آزادبخت، افزود: گیاه گل گاو زبان ایرانی نوع اکیوم آن بومی مازندران است که در دنیا ارزش بسیار فراوانی دارد.
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران، سهم جهانی کشور ایران در تجارت گیاهان دارویی را کمتر از 2 درصد دانست و اظهار داشت: تا کنون نتوانسته ایم از این ظرفیت در راستای درآمد زایی و ایجاد اشتغال استفاده کنیم.
وی، به بیان عوامل موثر بر صادرات گیاهان دارویی پرداخت و گفت: یکی از فاکتورهای مهم برای توسعه صادرات این نوع گیاهان، کاشت گیاهان به جای برداشت از طبیعت است.
دکتر آزادبخت، بر انتخاب گونه های ارزشمند گیاهان دارویی تاکید کرد و افزود: باید عوامل موثر در کاشت و برداشت گیاهان دارویی همچون آب و هوا، کود، خاک، نوع آفات و… را نیز شناسایی کرد.
وی، شناخت ویژگیها و استانداردهای گیاهان دارویی را ضروری دانست و اظهارداشت: در صورت رعایت این استانداردها می توان در صادرات گیاهان دارویی موفق بود.
دکتر آزادبخت، خشک کردن اصولی گیاهان دارویی، بسته بندی و انبارداری صحیح ، بازاریابی وشناسایی بازارهای هدف، تسهیل در قوانین گمرکی برای صادرات گیاهان دارویی را از دیگر عوامل موثر بر صادرات این نوع گیاهان عنوان کرد.
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مازندران، با بیان اینکه جلوگیری از قاچاق گیاهان دارویی به صادرات سالم این گیاهان کمک می کند، گفت: در همین راستا ساماندهی عطاریها را در دستور کار قرار دادیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز به عنوان متولی حوزه کشاورزی، در بخش کاشت و برداشت گیاهان دارویی اظهار داشت: برخی از گیاهان دارویی در عرصه های منابع طبیعی رشد می کند که بهره برداری از آن بر عهده منابع طبیعی است.
دلاور حیدر پور، ادامه داد: با توجه به اینکه مازندران پتانسیل مناسبی برای کاشت این نوع گیاهان وجود دارد، زارعت این گیاهان در اراضی زارعی را در دستور کار قرار دادیم.
وی، خاطرنشان کرد: چنانچه افراد تمایل به سرمایه گذاری در زمینه کاشت و داشت و برداشت گیاهان دارویی داشته باشند، سازمان جهاد کشاورزی امکانات فنی و پشتیبانی را در اختیار متقاضیان قرار می دهد تا بتوانند طرحهای خود را تولید و به بازارهای داخلی و خارجی عرضه نمایند.
انتظار می رود با برگزاری کنفرانس گردشگری سلامت در مازندران وشناساندن ظرفیتهای این استان در حوزه گیاهان دارویی، با همکاری و تعامل دستگاه های مربوطه برنامه ای مدون ، اصولی و قابل اجرا تدوبن شود تا حداقل با ایجاد اشتغالزایی در این بخش، اقتصاد استان در گردشگری سلامت رونق یابد .
(karez_60@yahoo.com) ایمیل نویسنده