ضرورت آموزش بهداشت قاعدگی به دختران برای پیشگیری از ناباروری و بیماری‌های زنان
کیاپرس/قاعدگی مهم‌ترین رخداد مربوط به بلوغ و باروری در دختران است، آشنایی با بهداشت قاعدگی از ابتدای بلوغ می‌تواند نقشی مهم در پیشگیری از بروز بیماری‌های زنان و ناباروری در آینده داشته باشد. دکتر شاداب شاه‌علی، دکترای بهداشت باروری و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره‌ی بهداشت قاعدگی نکات آموزشی مهمی را مطرح کردند.
به گزارش کیاپرس از پژوهشگاه ابن سینا، دکتر شاه‌علی ابتدا به تعریف قاعدگی پرداخت و توضیح داد: قاعدگی، یا پریود شدن، برای اکثر افراد در سنین باروری و در طول یک دوره طولانی از زندگی به‌صورت منظم تجربه می‌شود. این بخشی از چرخه قاعدگی است که در آن فرد حدود ۲ تا ۷ روز از واژن خود خونریزی می‌کند. این چرخه یک چرخه طبیع در زنان و دختران است و برای بیشتر افراد، پریود هر ۲۸ روز یکبار یا بیشتر اتفاق می‌افتد، اما معمولاً دوره‌های قاعدگی بین هر ۲۱ تا ۴۰ روز متغیر است. طول چرخه قاعدگی یک فرد می‌تواند هر ماه متفاوت باشد، اما به‌طور معمول و در حالت طبیعی، طول چرخه قاعدگی کم و بیش قابل پیش‌بینی است.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره نخستین قاعدگی در دختران گفت: معمولاً دختران نخستین قاعدگی خود را در اواخر دوران کودکی یا اوایل نوجوانی تجربه می‌کنند. در واقع، بیشتر دختران نخستین قاعدگی خود را بین ۱۱ تا ۱۴ سالگی تجربه می‌کنند، اما به‌طور کلی شروع قاعدگی بین ۹ تا ۱۶ سالگی طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
وی یادآور شد: اگر کودکی جهش رشدی داشته باشد و مقداری موهای زیر بغل رشد کرده باشد، قاعدگی احتمالاً نزدیک است و اگر ماده مخاطی غلیظ و سفید از دستگاه تناسلی خارج شود یعنی پریود ممکن است تا ۶ ماه آینده اتفاق بیفتد.
این متخصص بهداشت باروری درباره چگونگی رخداد قاعدگی بیان کرد: وقتی دختران به سن خاصی می‌رسند، غده هیپوفیزشان هر ماه شروع به ترشح نوعی جدید از هورمون می‌کند که این هورمون موجب می‌شود یکی از تخمدان‌ها یک سلول تخمک آزاد کند. به این اتفاق تخمک‌گذاری می‌گویند. سلول تخمک رهاشده از طریق لوله رحمی یا لوله فالوپ به رحم می‌رسد و رحم باید هر ماه آماده باشد تا تخمکی که با اسپرم (سلول جنسی مردانه) بارور شده باشد را در خود بپذیرد. بنابراین رحم شروع به ایجاد پوششی از بافت نرم می‌کند که سطح داخلی آن متشکل از خون و مواد مغذی است. اگر تخمک بارور شود، در این پوشش رشد می‌کند و به جنین تبدیل می‌شود. اما در اغلب چرخه‌ها که تخمک اسپرم را ملاقات نمی‌کند و جنینی تولید نمی‌شود، این لایه متشکل از خون که دیگر در رحم مورد نیاز نیست، ریزش می‌کند و مخلوطی از خون و بافت همراه تخمک از رحم جاری می‌شود و از طریق واژن خارج می‌شود. این همان رخدادی است که به آن پریود یا قاعدگی می‌گویند. این فرایند هر ماه تکرار می‌شود و به آن چرخه قاعدگی گفته می‌شود.
دکتر شاه‌علی درباره زمان مناسب برای توضیح دادن در مورد قاعدگی به دختران گفت:امروزه معمولاً دختران از کلاس پنجم پریود می‌شوند، بنابراین حتی اگر به نظر می‌رسد که دختر شما به سن بلوغ نزدیک نشده، اگر شما ابتدا اطلاعات اولیه را به او ندهید، ممکن است روایت‌های همکلاسی‌هایش او را گیج و ناراحت کند.
وی به دو توضیح از شما نیاز دارد:
نخست، جزئیات فیزیکی قاعدگی و دوم، این اطمینان که وقتی پریودش شروع می‌شود، می‌تواند در مورد آن با شما صحبت کند، بدون اینکه خجالت بکشد یا تنبیه شود.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره روش‌های گفت‌وگوی مادر یا والد درباره قاعدگی با دختران توضیح داد: شما ممکن است بخواهید مکالمه درباره قاعدگی را شروع کنید یا به‌سادگی به او بگویید که مایلید هر زمان که او بخواهد، در مورد تغییرات بلوغ و قاعدگی با او صحبت کنید. می‌توانید مکالمه را با یک سوال یا اظهار نظر معمولی مثل اینکه «آیا می‌دانی که هیچ‌یک از دختران بزرگ‌تر در مدرسه هنوز پریود شده‌اند یا خیر؟» یا « آیا می‌دانی وقتی من هم‌سن تو بودم، در مورد پریود چیزی نمی‌دانستم و خجالت می‌کشیدم از کسی بپرسم؟» شروع کنید.
وی افزود: یکی دیگر از رویکردهای مفید برای کودکی که به سن ۱۰ سالگی یا بیشتر رسیده است، دادن یک کتاب خوب و خواندنی برای کودکان در مورد بلوغ و رشد جنسی است. قبل از خرید، آن کتاب را مطالعه کنید تا مطمئن شوید که رویکرد آن مناسب باشد و اطلاعات صحیحی در اختیار فرزند شما می‌گذارد. سپس کتاب را در اتاق فرزندتان قرار دهید، جایی که او می‌تواند در محیط خصوصی خود آن را مطالعه کند و به‌طور اتفاقی به او بگویید که آن را در آنجا گذاشته‌اید تا در صورت تمایل به آن نگاه کند. می‌توانید مطمئن باشید که کتاب خوانده می‌شود و ممکن است ترس‌های او را کاهش دهد و به او کمک کند در صحبت کردن با شما در مورد مسائل و احساسات مرتبط با قاعدگی و بلوغ، راحت‌تر باشد. اگر کتاب مناسبی در این زمینه نیافتید و یا دانش کافی در این زمینه ندارید، می‌توانید از متخصصان این حوزه کمک بگیرید.
این متخصص بهداشت باروری درباره نکاتی که باید برای دختران در خصوص قاعدگی توضیح داد، بیان کرد: به او درباره قاعدگی (چگونگی، زمان شروع، مدت زمان، حجم خونریزی و …) توضیح دهید. بگویید وقتی قاعدگی آغاز می‌شود شاید به‌خاطر جریان خون در لباس زیر خود احساس رطوبت کند و نباید نگران شود یا بترسد. جریان خون در روزهای نخست قاعدگی بیشتر است و به‌تدریج کم می‌شود. رنگ خون ممکن است روشن و رقیق یا تیره و غلیظ باشد؛ این کاملاً عادی است و رنگ و غلظت خون در هر پریود و از ابتدا تا انتهای پریود متفاوت است. لرای برخی دختران در طول قاعدگی درد اندکی در زیر شکم احساس می‌شود که این درد ناشی از انقباض رحم برای ریختن و فشردن مایع قاعدگی به بیرون است.
وی درباره دردهای قاعدگی خاطرنشان کرد: در طول قاعدگی برخی دختران ممکن است احساس ناخوشی کنند ولی اگر از نظر بدنی فعالیت خود را حفظ کنند ناراحتی کمتری را احساس خواهند کرد. درد خفیف و احساس ناراحتی همراه با قاعدگی نگران‌کننده نیستند چرا که در ظرف چند روز بهبود پیدا می‌کنند اما اگر درد به‌حدی شدید باشد که مانع انجام کارهای روزانه و حاضر شدن در مدرسه باشد، باید حتماً برای بررسی بیماری‌هایی مانند اندومتریوز باید به پزشک مراجعه شود. همچنین، بسیاری از دختران حدود دو هفته قبل از شروع پریود تغییرات ناگهانی جسمی و احساسی را تجربه می‌کنند مثل جوش زدن، سردرد، گرفتگی عضلات، اشتیاق به غذاهای خاص و تغییرات سریع احساسات. این تغییرات سندرم قبل از قاعدگی نام دارد و به دلیل تغییرات هورمونی رخ می‌دهد و با شروع قاعدگی این علایم رفع می‌شود.
دکتر شاه‌علی درباره مراقبت‌های قاعدگی توصیه کرد: استفاده از غذاهای غنی از آهن مثل گوشت، حبوبات، اسفناج، نخود فرنگی، ماهی و آجیل در طول سنین باروری می‌تواند از کم خونی دخترانمان جلوگیری کند. زیاد آب نوشیدن، استراحت و خواب کافی و ورزش روزانه نیز در بهبود چرخه قاعدگی موثر است. برای کاهش درد در طول پریود نیز اقداماتی مانند استفاده از کیسه آب گرم، پیاده‌روی و یوگا می‌توانند کمک‌کننده باشند. همچنین، دوش گرفتن و دیگر اقدامات بهداشتی در طول پریود بسیار مهم‌اند. باید به دخترانمان بیاموزیم که در دوره قاعدگی حداقل روزی یکبار دوش بگیرند و لباس زیر خود را تعویض کنند، فضای بین پا را خشک نگه دارد و از هیچ عامل پاک‌کننده‌ای مثل صابون یا محصولات ضد عرق در ناحیه تناسلی استفاده نکنند.
وی در ادامه افزود: یکی دیگر از نکاتی که باید به دختران آموزش داده شود، تخمین زمان شروع سیکل قاعدگی بعدی است. طول هر چرخه قاعدگی از روز اول پریود یا خونریزی قاعدگی تا آغاز پریودی بعدی است. مثلاً اگر پریود دختر خانمی ۱۲ مهر شروع شده باشد و طول چرخه قاعدگی‌اش ۲۸ روزه باشد، تاریخ احتمالی پریود بعدی شما ۲۸+۱۲= ۱۰ آبان خواهد بود. البته ممکن است در دو سال نخست قاعدگی پریودها منظم نباشد که تا حدی طبیعی است اما اگر پس از این مدت همچنان سیکل‌های قاعدگی نامنظم بود، دختر خانم برای تشخیص علل احتمالی، همچون سندرم تخمدان پلی‌کیستیک باید توسط پزشک بررسی شود.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در پایان بر اهمیت رعایت بهداشت قاعدگی در دختران تأکید کرد و یادآور شد: دختران باید بیاموزند که حتماً از نوار یا پدهای بهداشتی برای جذب خونریزی قاعدگی استفاده کنند و لازم است نحوه صحیح استفاده و دفع بهداشتی آن به دختران آموزش داده شود. همچنین، دختران ما باید بیاموزند که حتماً پیش و پس از استفاده از نوار بهداشتی دست‌های خود را بشویند و هر زمان لازم بود نوار بهداشتی را تعویض کنند. این نکته نیز بسیار مهم است که حداکثر پس از ۶ ساعت حتماً باید نوار بهداشتی را عوض کنند. علاوه بر این، باید به دخترانمان آموزش دهیم که اگر در مدرسه پریود شدند، چه کاری می‌توانند انجام دهند. برای مثال، همیشه یا حداقل ۲ تا ۳ روز قبل از زمان تخمینی پریود، نوار بهداشتی در کیف داشته باشند و یا از یک معلم یا معلم بهداشت مدرسه کمک بگیرند یا بخواهند که با والدین‌شان تماس بگیرند. آموزش بهداشت قاعدگی به دختران بسیار مهم است، زیرا می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های زنان، مانند عفونت‌های دستگاه تناسلی جلوگیری کند و دقت به علائم دختران در دوران قاعدگی، مانند بی‌نظمی سیکل‌ها، درد شدید و خونریزی شدید، می‌تواند به تشخیص زودهنگام بسیاری از اختلالات و بیماری‌ها و در نتیجه کنترل و درمان مؤثر آنها کمک کند.
