شکست طبس ، تیر خلاص به شقیقه کارتر
سی و شش سال پیش در چنین روزی نیروهای ویژه دلتای آمریکا به منظور آزاد کردن گروگان های این کشور از سفارت آمریکا در تهران وارد حریم هوایی ایران شدند.
پس از اینکه دو بالگرد آمریکایی به دلیل نفص فنی با مشکل مواجه می شوند در نهایت ۶ هواپیما و ۶ بالگرد آمریکایی می توانند برای سوخت گیری شبانه خود را به طبس برسانند تا عملیات خود را برای آزادی ۵۳ گروگان آمریکایی در تهران به انجام برسانند.
در طبس یک بالگرد دیگر آمریکایی دچار نقص فنی شده و از عملیات جدا می شود، بدین ترتیب هنوز عملیات آغاز نشده نقص های فنی مکرر و خارج شدن ۳ بالگرد از عملیات سبب می شود در نهایت جیمی کارتر رییس جمهور اسبق آمریکا دستور توقف عملیات و بازگشت بالگردها و هواپیماها به ناو نیمیتز در خلیج فارس را صادر کند.
به هنگام بازگشت هواپیماها و بالگردها، توفان شن آغاز می شود و یک فروند بالگرد با یک فروند هواپیمای سی ۱۳۰ آمریکایی برخورد می کند که در اثر انفجار و آتش سوزی ناشی از این سانحه ۸ تن از نیروهای آمریکایی کشته می شوند و در نهایت باقی مانده نیروهای حاضر در عملیات موفق می شوند خود را به ناو نیمیتز برسانند.
شکست عملیات آزاد سازی گروگان های آمریکایی آخرین تیر خلاص به پیکر دولت جیمی کارتر بود که از ۲ سال پیش از آن با وقوع انقلاب اسلامی در ایران و افزایش نارضایتی های داخلی در آمریکا به دلیل مشکلاتی چون افزایش قیمت سوخت با بحران های متعددی دست و پنجه نرم کرد و در نهایت دولت مستعجل جیمی کارتر بیش از یک دوره نتوانست دوم بیاورد و در انتخابات نوامبر سال ۱۹۸۰ با شکست در برابر رونالد ریگان جمهوریخواه کاخ سفید را برای مدت ۱۲ سال آتی به رقبای جمهوریخواه سپرد.
کارتر رییس جمهوری بد شانس بود چه آنکه از زمان آغاز دوران ریاست جمهوری او در ژانویه ۱۹۷۷ مسایل و مشکلاتی چه در سطح داخلی و چه در سطح بین المللی دولت او را با چالش های جدی مواجه کرد که یکی از مهم ترین آنها وقوع انقلاب اسلامی در ایران و متعاقب آن بحران گروگان گیری کارکنان سفارت آمریکا در تهران بود که به مدت ۴۴۴ روز به طول انجامید و در نهایت در واپسین روز حضور کارتر در کاخ سفید و هنگامی که مراسم تحلیف رونالد ریگان در کاخ سفید در حال برگزاری بود هواپیمای حامل گروگان های آمریکایی از تهران به مقصد آلمان پرواز کرد و این گونه انقلابیون تازه به قدرت رسیده در تهران حتی اجازه ندادند جیمی کارتر دموکرات در واپسین ساعات ریاست جمهوری خود ، خبر آزادی گروگان های آمریکایی را به شهروندان آمریکایی دهد و این افتخار نصیب ریگان جمهوریخواه شد که در نخستین ساعات ریاست جمهوری خود با خبر خوش ” آزادی گروگان های آمریکایی” شروعی موفق را در دوره ۸ ساله ریاست جمهوری خود تجربه کند.
روزنامه های آمریکایی در ۲۵ آوریل ۱۹۸۰ شوک شکست عملیات آزادی سازی گروگان های آمریکایی در تهران را با تیترها و تصاویر بزرگ از این حادثه در صفحه نخست خود بازتاب دادند.
کارتر که از مدت ها پیش از این شکست به بهانه های مختلف داخلی و خارجی زیر تیغ تیز انتقادات مخالفان سیاسی و افکار عمومی آمریکا بود، عامل اصلی این شکست معرفی شد و این واپسین شکست مهم او در دوران کارزار انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری در سال ۱۹۸۰ بود.
با این حال جیمی کارتر به عنوان گزینه نامزدی نهایی حزب دموکرات به منظور گرفتن سکان هدایت کاخ سفید برای یک دوره ۴ ساله دیگر در برابر رقیب جمهوریخواهی قرار گرفت که حرف های زیادی از ضعف ها و گاف های مختلف حریف دموکرات خود، برای گفتن داشت.
ریگان در نهایت در انتخابات نوامبر ۱۹۸۰ شکست سختی را به کارتر تحمیل کرد و کارتر همان گونه که پیش بینی می شد قافیه را به رقیب جمهوریخواه واگذار کرد.
به گمان بسیاری از ناظران وقوع انقلاب اسلامی در ایران یکی از مهم ترین چالش های سیاست خارجی دولت کارتر بود. این بحران کارتر را از سال های ابتدایی ۱۹۷۸ که میهمان شاه ایران در شب ژانویه (شب سال نو ) در کاخ نیاوران بود درگیر خود ساخته بود.
کارتر در آن میهمانی، ایران تحت هدایت و مدیریت شاه را “جزیره ای ثبات ” در منطقه ای متلاطم تصویر کرد اما یک هفته پس از این اظهارات کارتر، انتشار یک مقاله در روزنامه اطلاعات که حاوی توهین های بی سابقه به آیت الله خمینی روحانی مخالف متنفذ و در تبعید بود آتش خشم توده های انقلابی را در شهرهای مختلف ایران به پا کرد که در نهایت همین جرقه منجر به وقوع انقلاب اسلامی در ایران شد.
وقوع انقلاب اسلامی و فرار شاه دردسر دیگری برای دولت کارتر بود. اینکه رییس جمهور آمریکا می بایست چه رفتاری در قبال دولت انقلابی تازه به قدرت رسیده و متحد سابق خود (شاه) در پیش گیرد مساله ای بود که در نهایت منجر به حمله دانشجویان انقلابی پیرو خط امام به سفارت آمریکا در تهران و گروگان گرفتن ۵۳ آمریکایی به مدت ۴۴۴ روز شد.
طولانی شدن بحران گروگان گیری دردسر دیگر کارتر بود . او در طی این مدت که همزمان با آغاز رقابت های مقدماتی انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۹۸۰ بود از سوی بخش بزرگی از افکار عمومی آمریکا و مخالفان جمهوریخواه خود به بی کفایتی در مدیریت بحران متهم شد.
به درازا کشیدن بحران گروگانگیری و در نهایت شکست گزینه نظامی که با دستور کارتر آغاز و در میانه عملیات باز هم به دستور او لغو شده بود، آخرین تیر خلاص بر شقیقه دولت مستعجل کارتر بود.
۵ اردیبهشت سال ۱۳۵۹ در تقویم رسمی ایران به عنوان یک روز پیروزی ثبت شده است اما به احتمال فراوان این روز در تاریخچه خاطرات کارتر به عنوان یکی از بدترین روزهای دوران ۴ ساله ریاست جمهوری ثبت شده است.
کارتر این قابلیت را داشت که پس از ” جان. اف .کندی” محبوب ، نام و یاد او را زنده کند. او مشابهت های زیادی با کندی داشت (به لحاظ تیپ و قیافه،همسر و دیگر مشخصات ظاهری و شعارهای انتخاباتی) اما بحران های متعدد داخلی و بین المللی در دوره ۴ ساله ریاست جمهوری او ، شیرینی حضور در کاخ سفید را برای او تلخ کرد و در نهایت شکست در برابر رونالد ریگان جمهوریخواه به حضور ۴ ساله او در کاخ سفید پایان داد./عصر ایران
