وزیر بهداشت می‌خواهد دوره‌های آموزش پزشکی را کوتاه‌تر و خصوصی کند
مشکلات آموزش پزشکی چگونه حل می‌شود؟
کیا پرس :اگرچه ۳ بسته نخست طرح تحول نظام سلامت، طی یک زمان‌بندی مشخص و به شکل منظم اجرایی شد، اما گام چهارم این جراحی بزرگ از همان ابتدا بین زمین و آسمان معلق بود. جرقه اجرای گام چهارم که به تحول در آموزش پزشکی شهره شده بود، در زمان معاونت امیرمحسن ضیایی زده شد، اما تا امروز هیچ شعله‌ای از این جرقه به آسمان برنخاسته است. در این مدت البته بارها بازه‌های زمانی مختلف برای اجرای این گام سرنوشت‌ساز مشخص شده بود که جدیدترین آنها در اظهار نظرهای اخیر وزیر بهداشت به گوش رسید. جایی که حسن هاشمی ۲ راهکار برای بهبود شرایط آموزش پزشکی ارائه و اقدامات عملی جهت اجرایی شدن این راهکارها را آغاز گام چهارم طرح تحول سلامت معرفی کرد.
عملکرد حسن هاشمی در ۳ گام نخست اجرای طرح تحول، شاید منجربه کاهش پرداختی از جیب مردم و ارتقای وضعیت هتلینگ بیمارستان‌های دولتی یا بهبود شرایط زایمان طبیعی شده باشد، اما درگام چهارم هنوز هیچ‌چیز مشخص نیست.
وزیر بهداشت ابتدا با انتشار یک یادداشت خصوصی و سپس طی سخنرانی در یک مراسم رسمی نشان داد که از سیستم آموزش پزشکی کشور راضی نیست و آن را معیوب و گران می‌داند. نظامی که به اعتقاد او در کشورهای پیشرفته منسوخ شده است. نظامی که دانشجویان آن به جای قرارگیری در محیط‌های واقعی، با انبوهی از اطلاعات تئوریک بمباران می‌شوند. نظامی که فاقد یک سنجش کارآمد از دانش مهارتی دانشجویان است و تنها در سنجش دانش تئوریک آنان موفق بوده است.
هاشمی از یک سو تاسف می‌خورد از جولان نقص‌هایی که در اجرای همین قوانین آموزشی وجود دارد و ازسوی دیگر به ارائه راهکار برای برون رفت از شرایط فعلی می‌پردازد. وی آموزش ارزان با کارایی بالا را کلیدواژه‌هایی می‌داند که باید در رأس برنامه‌ریزی‌های کلان آموزشی در حوزه آموزش پزشکی قرار گیرد. وزیر بهداشت بار دیگر و اینبار در زمینه آموزش، توپ را به زمین بخش خصوصی انداخت و گفت: «در طول این دو سال و اندی که بنده در وزارت بهداشت هستم، همواره دغدغه بسترسازی برای گسترش بخش خصوصی در آموزش پزشکی را داشته‌ام. سال‌هاست اجازه ندادیم که آموزش پزشکی در دانشگاههای خصوصی کشور شکل بگیرد که این امر حجم انبوهی از مشکلات ایجاد کرده است.» توجیه او برای اولین راهکارش این بود: «دانشجویان علاقه‌مند و با استعداد ما که با اختلاف‌های بسیار جزئی نمی‌توانند در رشته‌های پزشکی پذیرفته شوند، وقتی درهای پذیرفته شدن در دانشگاههای داخل را بر خود بسته می‌بینند، برای تحصیل به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند. علاوه‌بر این محدود کردن آموزش پزشکی به بخش دولتی و جلوگیری از فعالیت دانشگاههای خصوصی بار مالی هنگفتی را نیز به دولت تحمیل کرده و حرکت وزارت بهداشت را در حوزه آموزش کند نموده است. گسترش پذیرش دانشگاههای خصوصی شاید بهترین راهکار برای حل این مشکل باشد و مطمئناً به افزایش کیفیت آموزش نیز منجر می‌شود.»
دومین راهکار وزیر اما این بود که به معاونان آموزشی دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور دستور داد درخصوص کوتاه شدن مدت دوره‌های آموزش پزشکی عمومی، تخصصی و فوق تخصصی سریعا تصمیم بگیرند. وی البته تاکید کرد که این تصمیم خلق‌الساعه نیست، چراکه خیلی از کشورهای پیشرفته این مسیر را طی می‌کنند. هاشمی گفت: «این کار باعث اقتصادی شدن آموزش‌ها می‌شود و به معنای زدن از سر و ته آنها نیست.»
راهکارهای پیشنهادی وزیر قابلیت اجرا ندارد
راهکارهای ارائه شده از سوی وزیر بهداشت برای تحول در آموزش پزشکی اما انگار خریدار زیادی ندارد. یک استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار سپید با بیان اینکه مدل آموزش در ایران تا اندازه‌ای با مدل آموزش در سایر کشورها متفاوت است، گفت: «با مدل کنونی آموزش در کشور، کاهش طول مدت آموزش قابلیت اجرا ندارد. مگر اینکه مدل را تغییر داده و مثلا بگوییم دانشجو را از مقطع کارشناسی جذب می‌کنیم تا طول مدت زمان اصلی تحصیل تغییری نکند.» غلامرضا حسن‌زاده ادامه داد: «اما در مورد کاهش طول مدت تحصیل دوره‌های تخصصی، بهتر است قبل از اجرای هر طرحی، فکری درخصوص جایگاه کاری و محل اشتغال بکنیم.» وی با تاکیدبر اینکه راهکارهای پیشنهادی وزیر بهداشت در آینده نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیازهای ما در حوزه آموزش باشد، تصریح کرد: «در طولانی مدت نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که اگر طول تحصیل در پزشکی را از ۷ سال به ۴ سال رساندیم، اتفاق خیلی بزرگی در سیستم رخ دهد.» حسن‌زاده البته طرح گسترش پذیرش دانشگاههای خصوصی را اندکی منطقی‌تر می‌داند، اما برای این طرح نیز آینده روشنی نمی‌بیند. وی با بیان اینکه ما باید از توانمندی‌هایی که در دانشگاههای مختلف کشور وجود دارد، استفاده کنیم، خاطرنشان کرد: «شاید دانشگاههای خصوصی بتوانند در مواردی راهگشا باشند.
اگر به جای گسترش دانشگاههای دولتی که تا این اندازه ما را دچار مشکل کرده و با کمبود بسیار شدید بودجه مواجه می‌کند، دانشگاههای خصوصی پروبال بگیرند، شاید تا اندازه‌ای از مشکلات بودجه‌ای دانشگاه‌ها کاسته شود.»
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران اضافه کرد: «البته باید توجه داشت که افزایش پذیرش دانشگاههای خصوصی به افزایش تعداد دانشجویان منتهی می‌شود که این مساله عواقب خاص خود را دارد. یکی از تفاوت‌های اصلی وزارت بهداشت و وزارت علوم در همین نکته نهفته است. دانشگاههای وزارت علوم تنها مبادرت به تربیت نیرو می‌کنند و مسئولیت و تعهدی نسبت به اشتغال این نیروهای تربیت شده ندارند، درحالی که وزارت بهداشت مسئول اشتغال فارغ‌التحصیلان خود است. بنابراین باید به این وجه قضیه هم فکر شود که اگر تعداد دانشجویان هر رشته را اضافه کند، کجا می‌خواهد از این افراد استفاده کرده و به آنها شغل دهد؟» وی در پایان به ارائه راهکار پرداخت و گفت: «اگر به جایگاه شغلی اساتید توجه بیشتر و به آموزش، آنطور که باید بها داده شود، دانشگاههای موجود تقویت می‌شوند. همچنین اگر بودجه لازم برای آموزش و پژوهش را دراختیار اساتید و گروه‌های آموزشی قرار دهند، در آینده وضعیت بهتر خواهد شد. هرچند که همین الان هم وضعیت آموزش پزشکی ما نامطلوب نیست اما می‌تواند بهتر از این باشد.»
برنامه‌ها باید عکس راهکارهای وزیر اجرا شود
برخی منتقدان نیز معتقدند که اگر برنامه‌ها دقیقا عکس آنچه وزیر گفته اجرا شود، آموزش پزشکی در آینده شرایط بهتری خواهد داشت. مدیرگروه اورولوژی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در گفتگو با خبرنگار سپید با بیان اینکه هم‌اکنون مشکل اصلی ما تعداد زیاد دانشجو است، گفت: «همین الان هم درواقع استانداردها زیر پا گذاشته شده و فضای کافی برای تحصیل دانشجویان در مقاطع مختلف فراهم نیست. تعداد اعضای هیات علمی نیز خیلی بیشتر از حد استاندارد بوده که این یک مشکل بزرگ است.» سید کاظم مدائن ادامه داد: «ازسوی دیگر وقتی تعداد دانشجویان زیاد باشد، در آینده فاقد شغل مناسب خواهند بود و لذا دانشجویان درکنار اینکه امکانات کافی برای تحصیل ندارند، انگیزه لازم برای ادامه تحصیل را از دست می‌دهند.» وی با تاکیدبر اینکه برنامه‌ها باید دقیقا عکس این راهکار ارائه شده، انجام و پذیرش دانشجو محدود شود، خاطرنشان کرد: «باید یک نیازسنجی انجام تا معلوم شود ما چقدر به دانشجو نیاز داریم و بر اساس آن نیازها، استاندارد خود را تعریف کنیم.»
مدائن با اشاره به اینکه با کوتاه کردن طول مدت دوره‌های آموزشی، وضعیت بدتر می‌شود، تصریح کرد: «مگر اینکه خیلی حساب شده و به صورت کارشناسی جلو برویم. مثلا رشته‌های تخصصی که دارای فوق تخصص نیز هستند، استریت کنیم. یعنی تخصص و فوق تخصص را یکی کنیم که درنهایت آن دو دوره، به یک دوره کوتاه‌تر تبدیل شود.» وی در پایان تاکید کرد: «به نظر بنده تصمیمات درحوزه آموزش نباید به شکل اورژانسی عملیاتی شود.»/محسن طاهرمیرزایی
