حضور نیروهای معتدل؛ افقی نو در عالم رسانه‌ای ایران درحال شکل گیری است

کیا پرس:نام های جدید حکایت از آن دارد که نیروهای معتدلی به هیات منصفه ورود کرده اند و این باعث واکنش مثبت اهالی رسانه شده است.
هفته نامه «طلوع صبح» نوشت: اواسط هفته گذشته بود که خبری در فضای مجازی منتشر شد و اسامی هیات منصفه مطبوعات استان تهران اعلان شد. نام های جدید حکایت از آن دارد که نیروهای معتدلی به هیات منصفه ورود کرده اند و این باعث واکنش مثبت اهالی رسانه شده است. در این میان، نکته حائز اهمیت این است که دبیر هیات نظارت نیز در هیات منصفه عضو شده است، چهره ای که از او به عنوان یکی از معتدل ترین افراد حاضر در هیات منصفه یاد می شود.

سابقه هیات منصفه به عنوان یک نهادقضایی در نظام حقوقی ما، به قریب یکصد سال پیش باز می گردد; یعنی دوران مشروطیت که در متمم قانون اساسی مصوب ۱۲۸۷ ش. / ۱۳۲۵ ق. چنین نهادی در نظر گرفته شد.

درباره این که ابداع هیات منصفه یا «هیات ژوری » به تعبیر غربی کار چه کسی است، اتفاق نظری وجود ندارد. انگلیسی هامعتقدند که این یک نهاد انگلیسی و مربوطبه نظام حقوقی آن هاست، ولی تحقیقات قاطعی در این زمینه وجود ندارد. بعضی گمان می کنند هیات منصفه ای که درانگلستان رایج می باشد از نهادهای حقوقی یونانی و رومی سرچشمه گرفته است.آنچه موجب چنین طرز تلقی ای شده وجود نهادی در مجموعه نهادهای یا «جودیس »، (Judice) می گفتند. یودیس ها کسانی بودند که ازمیان افراد عادی به وسیله قاضی رومی وبا موافقت طرفین دعوا انتخاب می شدند تابه دعاوی رسیدگی و نظرشان را اعلام کنند. قاضی هم وظایف و قواعدی را که باید رعایت کنند، طی نوشته ای به آن هایادآوری می کرد. شاید از نظر کلمه هم مشابهتی بین یودیس یا جودکس و ژوری از لحاظ نزدیکی مفهومی و لغوی وجودداشته باشد; زیرا شباهتی هم بین کارهیات منصفه کنونی و کار یودیس ها درحقوق روم وجود دارد. بعضی می گویند این نهاد نزد ژرمن هاسابقه دارد.ژرمن ها نهادی مثل هیات منصفه کنونی داشته اند. بعضی ریشه هیات منصفه را در عرف نرماندها – قبایلی از انگلیسی ها – ذکر می کنند و بعضی اصلاآن را نهادی مربوط به سال های ۸۶۰ تا۹۰۱ میلادی می دانند که هانری دوم حکومت می کرد و دادگاه هایی به تقلید ازدادگاه های اورشلیم تاسیس کرد;دادگاه هایی که در زمان جنگ صلیبی پس از فتح اورشلیم توسط صلاح الدین ایوبی دایر شد و در آن ها، از نهادهایی استفاده می کردند که به منزله هیات های منصفه کنونی بود.

بعضی هم به طور کلی، گفته اند:در تاریکی های زمان و ابهامات تاریخی،موضوع هیات منصفه گم شده و معلوم نیست پیدایش آن مربوط به چه زمانی است. بنابراین، اظهار نظر صریح درباره آن ممکن نمی باشد.به گزارش خبرگزاری حوزه به هر حال، این هیات در حقوق آمریکاو انگلیس سابقه بیش تری دارد و تجارب عمل بیش تری در آن نظام ها کسب کرده است. عمل آن ها هم محدود نیست. آن هادر مسائل جنایی و دعاوی و حتی مدنی هم از هیات منصفه استفاده می کنند، اما درعین حال، اختلاف دیدگاه در مورد هیات منصفه، ضرورت آن و نقش آن در دادگاه هاهنوز هم وجود دارد. هیات منصفه هم موافق دارد و هم مخالف. موافقان ومخالفان هر کدام دلایلی قابل اعتنا دارند.به نظر می رسد این نهاد با اقتباس از حقوق غربی از بدو تصویب قانون اساسی مشروطیت وارد نظام حقوق ما شده است.اصل ۷۰ متمم قانون اساسی مزبور بحث هیات منصفه را به این شکل در خودداشت: «در مورد تقصیرات سیاسیه ومطبوعات، هیات منصفین در محاکم حاضر خواهند بود.» بر این اساس این قانون حضور هیات منصفه را فقط درجرایم سیاسی و مطبوعاتی الزامی کرده بود، جزئیاتی هم در مورد هیات منصفه ذکر نکرده و به همین مقدار بسنده کرده است. اما پس از این، از نظر ادبیات حقوقی، قوانین متعددی درباره هیات منصفه به تصویب رسیده است.

جایگاه حقوقی این هیات در ایران

براساس ماده اصل‏ یکصد و شصت و هشتم، رسیدگی‏ به‏ جرایم‏ سیاسی‏ و مطبوعاتی‏ علنی‏ است‏ و با حضور هیأت‏ منصفه‏ در محاکم‏ دادگستری‏ صورت‏ می‏ گیرد. به همین دلیل ماده ۳۶ تا ۴۴ قانون مطبوعات به مبحث هیئت منصفه مطبوعات اختصاص داده شده است.نحوه‏ انتخاب‏، شرایط، اختیارات‏ هیأت‏ منصفه‏ و تعریف‏ جرم‏ سیاسی‏ را قانون‏ بر اساس‏ موازین‏ اسلامی‏ معین‏ می‌کند.در همین راستا در سال۱۳۸۴قانونگذار قانون فعال نمودن هیأت منصفه مطبوعات برای جلوگیری از تعطیلی اصل یکصد و شصت و هشتم (۱۶۸) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ماده واحده‌ای را تصویب کرد.براساسا تبصره این ماده واحده، انتخاب هیأت منصفه هر دو سال یکبار در مهر ماه جهت تعیین اعضاء هیأت منصفه در تهران به دعوت رئیس قوه قضائیه یا نماینده ایشان و با حضور ایشان یا نماینده وی و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس شورای اسلامی شهر، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و نماینده شورای سیاستگذاری ائمه جمعه سراسر کشور و در مراکز استان به دعوت نماینده ریاست قوه قضائیه و با حضور وی و مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس شورای اسلامی شهر مرکز استان، رئیس سازمان تبلیغات و امام جمعه مرکز استان یا نماینده وی تشکیل می‌شود.به گزارش همشهری، هیأت مذکور در تهران بیست و یک نفر و در سایر استان‌ها چهارده نفر از افراد مورد اعتماد عمومی را از بین گروه‌های مختلف اجتماعی (روحانیون، اساتید دانشگاه، پزشکان، مهندسان، نویسندگان و روزنامه نگاران، وکلای دادگستری، دبیران و آموزگاران، اصناف، کارمندان، کارگران، کشاورزان، هنرمندان و بسیجیان) به عنوان اعضاء هیأت منصفه انتخاب می‌کند.در ماده ۳۶ قانون مطبوعات نیز به نکات مذکور در رابطه با هئیت منصفه اشاره شده است و همچنین در مورد شرایط اعضای هئیت منصفه در ماده ۳۷ قانون مطبوعات آمده است.

شرایط ووظایف هیات منصفه

۱ ـ داشتن حداقل سی سال سن و تاهل.
۲ ـ نداشتن سابقه محکومیت مؤثر کیفری.
۳ ـ اشتهار به امانت، صداقت و حسن شهرت.
۴ ـ صلاحیت علمی و آشنایی با مسایل فرهنگی و مطبوعاتی .

در ماده ۳۸ نیز به تشریح فرآیند فعالیت این هیئت پرداخت شده و در این رابطه آمده است که « پس از انتخاب اعضای هیئت منصفه، موضوع ماده(۳۶) این قانون، مراتب توسط رییس کل دادگستری استان به اعضاء ابلاغ می‌گردد.

دادگاه رسیدگی کننده به جرایم مطبوعاتی، حداقل یک هفته قبل از زمان رسیدگی، از تمامی اعضای هیئت منصفه دعوت می‌کند تا درجلسه محاکمه حضور یابند. دادگاه با حضور حداقل ۷ نفر از اعضاء هیئت منصفه رسمیت خواهد یافت. اکثریت آراء حاضران ملاک تصمیم‌گیری هیئت منصفه خواهد بود. اعضای هیئت موظفند تا پایان جلسات دادگاه حضور داشته باشند.»همچنین در ماده ۳۹ این قانون به حضور و غیاب اعضای هئیت منصفه اشاره شده است که« هریک از اعضای هیئت منصفه چنانچه بدون عذر موجه در ۲ جلسه متوالی یا پنج جلسه متناوب دادگاه حاضر نشود یا از شرکت دراتخاذ تصمیم خودداری کند با حکم دادگاه رسیدگی کننده به دو سال محرومیت از عضویت درهیئت منصفه محکوم می‌شوند. رای دادگاه قطعی است.»همچنین براساس ماده ۴۴ قانون مطبوعات، هرگاه حکم دادگاه مبنی بر برائت یا محکومیتی باشد که مستلزم سلب حقوق اجتماعی نباشد، از نشریه در صورتی که قبلا توقیف شده باشد بی درنگ رفع توقیف خواهد شد و انتشار مجدد آن بلامانع می‌اشد.برای بررسی بهتر هیات منصفه جدید زندگی‌نامه و سابقه‌آنها را مورد توجه قرار دادیم که مشروح آن در زیر پی می‌گیریم.

حسین انواری(اصناف)

انواری متولد دیماه ۱۳۲۸ در تهران است.وی معاون امور مجلس کمیته امداد ،دبیر شورای مرکزی ،معاون امور بین الملل و امین مقام معظم رهبری در شورای مرکزی کمیته امداد بود و بعد از مدتی سرپرستی کمیته امداد امام خمینی (ره) با تأیید مقام معظم رهبری را برعهده‌ گرفت.

سید علاء الدین ظهوریان(کارمند)

ظهوریان که در حال حاضر مدیرعامل شرکت پیام همشهری است، در سال‌های ۸۴ تا ۸۶ مدیرکل مطبوعات داخلی بوده است و قائم مقامی انتشارات سروش (از ۷۹ تا۸۱) ، قائم مقامی روزنامه جام جم (از ۷۹ تا۸۳) و ریاست کارگروه کاغذ در معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد را در کارنامه خود دارد.

محمود گلزاری(استاد دانشگاه)

محمود گلزاری در سال ۱۳۲۸ در شهر سیرجان در استان کرمان دید به جهان گشود.در سابقه وی اقدامات اجتماعی و فرهنگی فراوانی به چشم می‌خورد و در حال حاضرمعاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان است.

محمدمهدی حیدریان(کارمندان)

محمدمهدی حیدریان متولد سال ۱۳۴۰ است. وی دیپلم ریاضی و لیسانس طراحی جامدات از دانشگاه خواجه نصیر طوسی را دارد.حیدریان دوره‌های عمومی و تخصصی فیلمسازی و فیلمبرداری حرفه‌ای سینما را نیز طی کرده است. در سمت‌های وی رئیس هیأت امنا بنیاد سینمایی فارابی ومدیریت شبکه جام جم نیز به چشم می‌خورد.

علی اکبر اشعری(نویسندگان)

علی اکبر اشعری در سوم مهر سال ۱۳۳۲ در تهران به دنیا آمد.وی از چهره‌های فعال در عرصه رسانه‌ای کشور ونیز صاحب نظران مسائل اجتماعی است.در پیشنیه وی از مشاور صداو سیما تا سردبیری روزنامه همشهری به چشم می‌خورد. وی مشاور رئیس جمهور و رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز بوده است.

نادر قدیانی(ناشر)

وی از ناشران فعال کشور و از پیشکسوتان عرصه چاپ در ایران است.

محمدرضا آقامیری(کارمندان)

حجه الاسلام سید محمدرضا آقامیری متولد ۱۳۴۵ در جنوب تهران است. وی دانش آموخته حوزه علمیه قم بوده و در مدت تحصیل طی سالهای ۶۱ تا ۸۶ – با اساتید بسیاری حشر و نشر داشت و در دروس حضرات آیات روح الله شاه آبادی، استاد نیازی خرم ابادی، مرحوم آقای محامی، بیگدلی قمی ، نورانی اردبیلی، شیخ علی پناه اشتهاردی و حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی حضور پیدا کرد. مسئولیت های اجرائی وی اینگونه است: مدیرعامل سابق بنیاد شهید قدوسی، عضو جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی، عضو هیئت منصفه مطبوعات، عضو کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، قائم مقام موسسه تبیان، مدیر جدید حوزه‌های علمیه خواهران استان تهران.آثار وی بدین ترتیب می باشد: گوشه ای از زندگانی امام حسین (ع)، عماریاسر، زندگی پیامبر اسلام (ص)، منبر الکترونیک وغیره.

عباس شکری(پزشکان)

وی از پزشکان باسابقه کشور و از اعضای هیات علمی در دانشگاه‌های‌ایران است.

عفت شریعتی(خانم ها)

او نماینده‌های زن در مجلس شورای اسلامی است.در سابقه وی سخنگویی کمسیون فرهنگی ونایب ریس کمسیون اجتماعی مجلس به چشم می‌خورد. عفت شریعتی دارای تحصیلات کارشناسی در رشته تاریخ و تمدن ملل، کارشناسی ارشد عرفان اسلامی و کارشناسی ارشد مدیریت، و همچنین تحصیلات حوزوی است.

نصیر نیک نژاد(روحانیون)

از چهره‌ های شناخته شده در مراکز مذهبی کشور و مدیر کل تبلیغات اسلامی استان تهران است.

مرتضی موسویان(مهندس)

سید مزتضی فعالیت خود را در سن بیست و یک سالگی در سازمان صدا و سیما به عنوان مدیر آرشیو شبکه اول سیما شروع کرد. فعالیت وی در واحد دوبلاژ سازمان ادامه یافت. علاقه به پژوهش در زمینه های سیاسی – اجتماعی پای او را به گروه سیاسی شبکه اول باز کرد. تأسیس واحدی به عنوان تدوین اخبار (در دوران جنگ تحمیلی) زمینه انتخاب وی برای ادامه خدمت در معاونت سیاسی را فراهم کرد. مدت کوتاهی نگذشته بود که تفاسیر بعد از خبر صبح رادیو و همچنین خبر ساعت چهارده نیم روز در زمینه جنگ و خاورمیانه به قلم او نوشته شد.(در کنار دیگر پژوهشگران) اتمام تحصیلات در مقطع مهندسی برق و الکترونیک دانشگاه تهران زمینه حضور وی در معاونت فنی در امور بهره برداری را فراهم کرد. مدیریت فنی خبر، مدیریت لجستیک سازمان، مدیر کلی پشتبانی فنی سازمان از جمله فعالیت های وی در معاونت فنی در امور بهره برداری بود. مدیرعاملی(و عضویت هیئت مدیره) شرکت تکتا ادامه ی فعالیت در حوزه های فنی بود و پایان این مسئولیت پایان فعالیت در زمینه ی فنی را رقم زد. همکاری سید مرتضی با دانشکده صدا و سیما و اداره کل بازآموزی از نیمه ی اول دهه ی هفتاد آغاز شده بود، علاقه زیاد او به تدریس و پژوهش فصل جدید خدمت در معاونت آموزش و پژوهش با عنوان قائم مقامی این معاونت را رقم زد. ریاست دانشکده ی صدا و سیما و ریاست مرکز علمی کاربردی رسانه ادامه ی فعالیت اجرایی در معاونت آموزش و پژوهش بود. زمینه رشته دکتری وی (مدیریت استراتژیک) نیز امکان همکاری وی برای تدریس در دانشگاه تهران (دانشکده مدیریت) را فراهم نموده است. تدریس در دانشگاه تهران، دانشکاه صدا و سیما (دانشکده ارتباطات، دانسکده قم و دانشکده فنی و مهندسی رسانه) از جمله فعالیت های فعلی سید مرتضی می باشد.

کسائیان

علی اکبر کسائیان(آموزگاران)، متولددامغان و در دوم خرداد ۱۳۲۱ شمسی دیده به جهان گشود. وی چند دهه به نویسندگی و همکاری با روزنامه‌ها و نشریات چون کیهان فرهنگی ـ روزنامه اطلاعات ـ روزنامه قدس ـ روزنامه جام جم (شمیم شرقی) ـ روزنامه جوان ـ صبح (نکته به نکته موبه مو) ـ روزنامه جمهوری اسلامی ـ ری (قندیل قلم) ـ کویر (کاریز) ـ موعود ـ امکان ـ سقّا ـ گسترش صنعت ـ مجلات رشد ـ پیوند، اهتمام داشت و همچنین در کارنامه تلاش های سازنده او، مدیرمسئول و سردبیر نشریه اقامه است. او از سال ۱۳۷۴ تا کنون (بیش ار دو دهه) عضو هیأت داوران و سرداور جشنواره مطبوعات کشور بوده ونیزوی مدت ۱۲ سال (۶ دوره) است که عضو و دبیر هیأت منصفه مطبوعات است. کسائیان از سال ۱۳۸۰ تا حال حاضر، مشاور مطبوعاتی و رسانه‌ای رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه می‌باشد و از سال ۱۳۹۱ در شورای فرهنگی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور، عضویت دارد.

یوسف غروی قوچانی(روزنامه نگاران)

از چهره‌های فعال در عرصه رسانه‌ای کشور و دبیر نوزدهمین جشنواره مطبوعات و خبرگزاری هابوده است.

علی رضا سربخش(ایثارگر، جانباز)

این جانباز جبهه‌های حق علیه باطل از عزیزان صاحب‌نظر در سینمای ایران و نیزمدیر مسئول نشریات و مطبوعات سینمایی کشور بوده است.

جمال شورجه(هنرمندان)

جمال شورجه متولد ۱۳۳۳ زنجان، فارغ التحصیل کارگردانی از دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر است. وی در سال ۶۷ و با فیلم «روزنه» کار خود را در سینما و سینمای دفاع مقدس شروع کرد اما پس از آن با کارگردانی فیلم‌هایی که عمدتاً داستان آنها در جبهه‌های نبرد می‏گذشت، رکورد جالب توجهی را در سینمای دفاع مقدس به خود اختصاص داد.

محمود خسروی وفا(ورزشکاران)

از چهره‌های با سابقه ورزش کشور و رئیس فدراسیون ورزش های جانبازان و معلولان ایران است.

احمد مومنی راد(استاد)

او در سال ۱۳۴۰ در شهرستان محلات بدنیا ودر سال ۱۳۴۸ بهمراه خانواده به تهران آمد. او هم اکنون عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است. او تاکنون بیش از ۷۰ پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری را در دانشکده حقوق راهنمایی مشاوره و داوری کرده است تالیف ۴ کتاب و نگارش حدود ۳۰ مقاله علمی – پژوهشی در نشریات معتبر داخل و خارج کشور نیز در کارنامه پژوهشی اوست علاوه بر ان حدود ۴۰ مقاله دیگر از او در مطبوعات به چاپ رسیده است. سفرهای علمی او به کشورهای هند –ترکیه- مالزی – چین- بوسنی هرزه گوین – افریقای جنوبی- گرجستان- سری لانکا – امارات – لبنان و سوریه بوده و در همایش های علمی به ارائه مقاله و سخنرانی پرداخته است.

محمدحسن رحیمیان(روحانیون)

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن رحیمیان در سال ۱۳۲۷ در اصفهان متولد شد. وی از سال ۸۳ پس از ادغام نهادهای ایثارگری و تشکیل بنیاد شهید و امور ایثارگران با حکم مجدد مقام معظم رهبری به عنوان نماینده ولی فقیه در این نهاد منصوب شد.حجت‌الاسلام و المسلمین رحیمیان در تاریخ ۲۱ شهریور ۹۲ با حکم مقام معظم رهبری به تولیت مسجد مقدس جمکران منصوب شد.

پروین سلیمی(آموزگار)

از معلمان و آموزگاران خبره ایران است.

حمید شهریاری(استاد، فضای مجازی)

او در دی ماه ۱۳۴۲ در تهران بدنیا آمد و دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی ایران و رئیس مرکز آمار و انفورماتیک قوه قضاییه است.

محمد محمدیان(استاد حوزه و دانشگاه)

از سال ۸۴ با حکم مقام معظم رهبری به ریاست نهاد نمایندگی در دانشگاه‌ها برگزیده‌شد.

با نگاهی به ترکیب چهره‌های جدید در هیات منصفه جدید مشاهده می‌کنیم که چهره های کارشناس و معتدل‌تر نسبت به گذشته در این عرصه وارد شده‌اند و این روند خبر از پیشرفت و افقی نو در عرصه رسانه‌های مکتوب کشور می‌دهد.