اول خرداد ماه برابر با ۲۲ می روز جهانی تنوع زیستی

به گزارش کیاپرس و به نقل از روابط عمومی محیط زیست مازندران، اول خرداد ماه برابر با ۲۲ می روز جهانی تنوع زیستی و شعار امسال روز جهانی تنوع زیستی در راستای شعار سال ۲۰۱۷ سازمان ملل که به عنوان سال بین المللی گردشگری پایدار تعیین شده، با عنوان تنوع زیستی و توریسم پایدار انتخاب شده است.  

مفهوم تنوع زیستی در تعریف عام به اشکال متنوع حیات روی زمین، همچنین به گوناگونی زیستی این نوع از حیات اشاره دارد. در نگاهی دقیق‌تر تعداد گونه های گیاهی، جانوری و میکروارگانیســم ها، تنوع شگفت انگیز ژن ها در این گونه ها، تفاوت بسیار در اکوسیستم های موجود در سطح سیاره زمین– از قبیل بیابان‌ها، جنگل‌های بارانی، تپه‌های مرجانی- همه بخشی از تنوع زیستی زمین هستند.

روز جهانی تنوع زیستی با چه اهدافی نامگذاری شده است؟
روز جهانی تنوع زیستی در اواخر سال ۱۹۹۳ در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح و پس از تصویب در دسامبر ۲۰۰۰ روز  ۲۲ می مصادف با اول خرداد ماه به عنوان روز جهانی تنوع زیستی نامگذاری شد.

از سال ۲۰۰۱ هر سال یک شعار جدید درباره مسائل حیاتی و مهم آن زمان برگزیده می شود تا فعالیت های جامعه بر پایه آن شکل گیرد. هدف از این اقدام افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت حفظ تنوع زیستی است.

تنوع زیستی به مفهوم تمام انواع حالت های حیات بر روی کره زمین است. به طوری که این مفهوم انواع حیوانات، میکروارگانیسم ها، گیاهان و اکوسیستم های دربرگیرنده این موجودات را شامل می شود. به عبارت دیگر تنوع زیستی در سه لایه مختلف: اکوسیستم و گونه و ژن وجود دارد.

مفهوم تنوع زیستی به غیر از تعداد گونه‌های گیاهی وجانوری به چه عناوین دیگری اختصاص دارد؟
تنوع زیستی Biological Diversity که به طور مخفـــف Biodiversity خوانده می شود؛ یعنی گوناگونی یا تنوع گیاهان و حیوانات و دیگر موجودات زنده در یک ناحیه یا منطقه ای خاص. مفهوم تنوع زیستی به صورت عام، به شکل های متنوع حیات بر روی کره زمین، همچنین به گوناگونی زیستی این نوع از حیات، اشاره دارد.

در نگاهی دقیق تر تعداد گونه های گیاهی، جانوری و میکروارگانیسم ها، تنوع شگفت انگیز ژن ها در این گونه ها، تفاوت بسیار در اکوسیستم های موجود در سطح کره زمین از قبیل: اکوسیستم های بیابانی و کویری، اکوسیستم های جنگلی، اکوسیستم های مرتعی، انواع اکوسیستم های آبی و شبکه عظیمی از انواع اکوسیستم های تالابی، تپه ها و پولیپ های مرجانی و… بخشی از تنوع زیستی زمین هستند.

تنوع زیستی میراث ارزشمندی است که نیاکان ما آن را از طبیعت گرفته و به ما سپرده اند و ما نیز می بایست این میراث را به امانت و به درستی به نسل بعد خود منتقل کنیم. تنوع زیستی از سه مفهوم اصلی و مرتبط به هم تشکیل شده است: تنوع ژن، تنوع گونه و تنوع اکوسیستم. تنوع زیستی به طور کل، گوناگونی حیات است.

تنوع زیستی مجموعه ای از موجودات زنده به شکل‌های گوناگون است که ممکن است یک تک سلولی در اعماق اقیانوس، یک بوته گوجه فرنگی روی سطح خاک، یک آهوی زیبا در دشت، یک پرنده خوش آواز بر روی درخت، یک خزنده با صلابت در یک بیابان، یک دوزیست در یک تالاب  یا یک ماهی در آب و… باشد.

تنوع زیستی، تفاوت در شکل و نوع درختان یک جنگل، جانوران یک بیشه یا ساختمان بدن یک یوزپلنگ است. در حقیقت تنوع زیستی نوعی بیمه طبیعت در مقابل حوادث ناگوار است. تنوع زیستی حکمت مجسم خالق بی همتا و وجود تمام مخلوقات الهی با نظم ذاتی بر روی کره زمین است.

تنوع زیستی تفاوت در ژن های به وجود آورنده یک گونه با تمام گونه هاست، همچنین تفاوت رنگ چشم و موهای فرزند با والدین است. تنوع زیستی بستر و زیر ساختار حیات ما را حفظ می کند، به هنر ما الهام می بخشد، موجب تقویت و پیشرفت اقتصاد ما می شود و سرانجام آنکه تنوع زیستی، سیاره ما را حفظ می کند.

تنوع زیستی عملا توانایی انواع گونه ها (بدون توجه به کوچکی یا بزرگی آنها) را در جهت افزایش کارایی، مقاومت و سازگار شدن در برابر محیط افزایش می دهد. به عبارت دیگر، تمام گونه های کوچک و بزرگ دارای یک وظیفه  بسیار بزرگ هستند و آن این است که ترکیب عملکرد این گونه ها در مجموع، باعث افزایش توانایی اکوسیستم و افزایش مقاومت در برابر انواع مختلف صدمات و خسارات احتمالی، همچنین بهبــــود و بازســـازی خســـارات وارده می شوند.

چرا تنوع زیستی برای انسان مهم است؟
زیرا تنوع و افزایش گونه های گیاهی به معنی افزایش محصولات غذایی برای انسان و تنوع و افزایش گونه های جانوری به معنی پایدار بودن محیط زیست در جهت تعادل طبیعت است. برای نمونه در یک اکوسیستم به دنبال افزایش شکار پرندگانی که از ملخ ها تغذیه می کنند، جمعیت ملخ ها به طور بی رویه افزایش پیدا می کند و ملخ ها برای تامین غذا به طور دسته ای به مزارع کشاورزی حمله ور می شوند.

این تخریب مزارع حاصل بر هم زدگی تنوع زیستی و تعادل اکوسیستم است. این نگرانی وجود دارد که فعالیت های انسانی باعث انقراض گسترده در انواع گونه ها شده است. نتایج به دست آمده از بررسی انواع مختلف گونه های جانوری، جنگل ها و اکوسیستم های مختلف، همچنین گونه های جانوری و گیاهی آبزی، حاکی از کاهش تنوع بسیاری از گونه ها  یا نابودی بعضی از انواع گونه ها در اکوسیستم است. از این رو برنامه ریزی برای بهره برداری پایدار از منابع طبیعی و مدیریت صحیح در استفاده از آنها، می تواند باعث رفع تدریجی این مشکل و سایر مشکلات زیست محیطی شود.

تمام موجوداتی که در یک اکوسیستم زندگی می کنند از جمله انسان، بخشی از شبکه حیات هستند. هرگونه پوشش گیاهی و هر موجودی نقش بسیار مهمی در چرخه حیات دارد. گیاهان، حیوانات و انسان ها در تعامل با یکدیگرند و بر اساس آنچه هر کدام ارائه یا تولید می کنند مانند غذا، سرپناه، اکسیژن و غنی سازی خاک، به یکدیگر وابسته اند. حفظ گستردگــی تنوع گونه هــا در هر اکوسیستم بـــرای حفظ شبکه  حیات و حفظ تمام موجودات زنده، لازم است.

برای ارزیابی دقیق تنوع زیستی ایران، لازم است شاخص‌های ملی تنوع زیستی مشخص شوند، اما آنچه که از گزارش‌ها، اطلاعات و آمارها آشکار شده، آن است که تنوع زیستی در ایران در تمام زیست‌بوم‌ها و در کلیه سطوح در حال کاهش است. چرا؟

برخی از عوامل مهم تخریب زیستگاه ها و کاهش جمعیت حیات وحش در ایران به شرح زیر است: عدم آگاهی اقشار مردم و ترس از حیوانات وحشی و نداشتن انگیزه جهت حمایت و حفاظت از آنها . تخریب زیستگاه ها ، به علت تبدیل مراتع و جنگل‌ها به اراضی کشاورزی ، باغات ، اماکن مسکونی ، کارخانه ها و ایجاد راه ها، تخریب زیستگاه ها در اثر بهره برداری بی رویه از معادن داخل زیستگاه. در اختیار گرفتن صد ها هزار اسلحه مجاز و غیر مجاز جنگی و شکاری در دست مردم به خصوص عشایر و روستانشینان. ورود بدون ضابطه میلیون ها دام که چندین برابر ظرفیت قابل تحمـــل محیط است، به زیستگاه های جانوران وحشی. در دســـتــــرس قــــرار گــــرفــــتـــن اتـــومبیـــل هــــا و موتور سیکلت‌های تندرو و بیابانی و تعقیب و شکار پستاندارانی از قبیل: آهو، جبیر، گور، یوز و کاراکال. آلودگی های محیط زیست ، به خصوص استفاده از کودها و سموم شیمیایی.  استفاده از طعمه های مسموم ، به منظور از بین بردن جوندگان آفت و … . استفاده از انواع تله ها برای گرفتن حیواناتی از قبیل: سمور و روباه برای استفاده از پوست آن ها.