کاندیداهای ریاست جمهوری به سلامت روان جامعه توجه کنند
متن نامه ارسالی به ۶ کاندیدای ریاست جمهوری به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
محضر کاندیداهای محترم دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران
موضوع: توجه به موضوع بسیار مهم سلامت روانی – اجتماعی کشور
سلام علیکم
با احترام، همانگونه که خاطر حضرات عالیقدر مستحضر است، در بندهای چهارم و پنجم سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران، ابلاغی مقام معظم رهبری مورخ ۱۳/۷/۱۳۸۲، جامعه ایرانی در افق ۱۴۰۴ اینگونه ترسیم شده است:
۴. برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت غذایی، تامین اجتماعی، فرصت های برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر، تبعیض و بهرهمند از محیط زیست مطلوب.
۵. فعال، مسئولیت پذیر، ایثارگر، مومن، رضایتمند، برخوردار از وجدان کاری، انضباط، روحیۀ تعاون و سازگاری اجتماعی، متعهد به انقلاب و نظام اسلامی و شکوفایی ایران و مفتخر به ایرانی بودن.
کاندیداهای محترم ریاست جمهوری!
با گذشت بیش از ۱۳ سال از ابلاغ سند پیشگفته، همچنان در زمینه های مهمی نظیر سلامت روان، استحکام خانواده، روحیه تعاون و سازگاری اجتماعی و انضباط، هنوز در مسیر چشم انداز گام بر نمی داریم. این در حالی است که در سایر اسناد، نظیر نقشه تحول سلامت (۱۳۹۰) نقشه جامع علمی کشور (۱۳۹۰) به اهمیت سلامت روان و جامعه سالم و بالنده، نیز توجه شده است. لیکن آمارهای موجود، شواهد تجربی و شاخص های سلامت روانی – اجتماعی، مبین واقعیات تلخ دیگری است که زیبنده جامعه ما نیست. پس بجاست که کاندیداهای محترم، برنامه عملی و مبتنی بر شواهد علمی برای ارتقای سلامت روانی – اجتماعی ارائه فرمایند.
رجالِ گرانقدر، جامعه نیازمندِ آرامش، نشاط، تعاون، سازگاری، احترام به حقوق و حفظ حریم ها، قانونمندی و سازندگی است. از اینرو، در مناظرات بعدی حتماً این نکات کلیدی مد نظر قرار گیرد. آحاد جامعه، تجربه خوبی از بیحرمتیها و پردهدریها که در گذشته نه چندان دور به وقوع پیوست، ندارند. پس بهتر است که کاندیداهای محترم از این رویکرد اجتناب ورزند. چون تداعیگر آن صحنههای تلخ است و بر تصمیم انتخاباتی آنها اثر خواهد داشت.
اما برخی از علل معضلات روانی – اجتماعی حاضر عبارتند از:
تاکید افراطی بر علوم فیزیکی و فناوری به قیمت غفلت از علوم انسانی و اجتماعی طی دهه های اخیر. این رویکرد، شمشیر دو لبه ای بوده است که لبه خوب آن پیشرفت های علمی نسبی به ارمغان آورده است. اما لبه بد آن اشاعه فرهنگ غفلت از عوامل انسانی را به دنبال داشت که علت العلل بخشی از مشکلات کنونی جامعه ماست. این موضوع، آشکارا در نحوه برنامه ریزی و مدیریت سلامت روان کشور تبلور یافته است. تقلیل مشکلات روانی – اجتماعی به مشکلات جسمی و غفلت جدی از مبانی اجتماعی، ذهنی و معنوی مشکلات روانی باعث شده که روح حاکم بر برنامه های سلامت روان (مثلاً برنامه ارتقای سلامت روان ۱۳۹۴-۱۳۹۰) تک ساحتی و مبتنی بر بُعد جسمانی باشد و در نتیجه عمدتاً ناموفق یا ناکارآمد باقی بماند.
غلبه رویکرد بیمار- محور به جای سلامت – محور باعث شده بخش عمده بودجه ها و امکانات صرف درمان شود، نه پیشگیری. از اینرو باید رشته های روانشناسی و مشاوره محور اصلی برنامه های سلامت روانی – اجتماعی قرار گیرند.
منحصر کردن پایش و ارزیابی برنامه های سلامت روانی به برنامه ریزان و مجریان برنامه ها! در حالی که منطقاً فرآیند پایش باید توسط سایر متخصصان سلامت روان انجام گیرد.
کم توجهی به اصول مهم اقتصاد و عدالت در حیطه سلامت روانی – اجتماعی در مقایسه با سلامت جسمی.
فقدان ساماندهی متخصصین حوزه سلامت روان کشور، تضعیف معدود نهادهای خدمت رسان و ناتوانی یا کارشکنی در تربیت کارشناسان و متخصصان حوزه سلامت که عمدتاً در ۳-۲ سال اخیر به وقوع پیوست.
با توجه به بحرانی بودن وضعیت سلامت روانی – اجتماعی جامعه و ناکارآمدی سیاست های موجود، بسیجِ همه امکانات کشور برای مواجه با این معضل فراگیر، پیشنهاد می شود:
ایجاد معاونت سلامت روانی – اجتماعی در ساختار سازمانی نهاد ریاست جمهوری تا وظیفه خطیر ساماندهی سلامت روانی – اجتماعی را با حضور متخصصین حوزه سلامت روان در وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری، سازمان بهزیستی، وزارت کشور، وزارت آموزش و پرورش، سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ج.ا.ا.، انجمن های علمی و… بعهده گیرد.
وظیفه پایش برنامه های ارتقای سلامت روان، به وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری سپرده شود. لازم به ذکر است که این وزارتخانه، به صورت سنتی، متولی آموزش هزاران متخصص و کارشناس در حیطه سلامت روانی – اجتماعی است و دارای کادر بزرگی از متخصصین آمار و روش شناس در سراسر کشور است. به علاوه، بخش اعظم دانش بومی راجع به سلامت روانی – اجتماعی توسط متخصصین این وزارتخانه تولید شده است. بنابراین موجه ترین نهاد برای ارزیابی این برنامه ها می باشد. بدین منظور کمیته پایش سلامت روانی – اجتماعی با محوریت وزارت علوم تشکیل شود.
حمایت از دوره های تحصیلات تکمیلی سلامت محور در وزارت علوم و سایر وزارتخانه ها و سازمان ها بعمل آید.
تدوین آییننامه سلامت روانی – اجتماعی کشور توسط یک شورای ۵ نفره، مرکب از نمایندگان وزارت علوم، وزارت بهداشت، وزارت رفاه و تامین اجتماعی و ۲ نفر از اساتید دانشگاه با ابلاغ رییس جمهور. با کمک این آیین نامه، سیاستگزاری ها و پایش سلامت روانی، اجتماعی و معنوی به شکل مطلوب و کاملا ًعلمی انجام خواهد گرفت.
در پایان تاکید می کنیم که اهتمام به مسائل و راهکارهای فوق می تواند تا حد زیادی راهگشای معضل سلامت روانی – اجتماعی باشد. پس باید در برنامه های استراتژیک کاندیداهای محترم به اشکال مختلف لحاظ شوند. بدیهی است که جامعه بزرگ روانشناسان و مشاوران کشور آماده همکاری با دولتی هستند که برنامه مشخصی برای نیل به هدف جامعه سالم و بالنده ارائه دهد. و صد البته، در جریان رقابت های انتخاباتی، برنامه های روشنی برای حمایت از سازمانها، نهادها و خدمات روانشناسان و مشاوران معرفی کند.
۱. انجمن روانشناسی تربیتی ایران ۲. انجمن روانشناسی سلامت ایران ۳. انجمن مشاوره ایران ۴. انجمن روانشناسی بالینی کودک و نوجوان ایران ۵. انجمن ایرانی روانشناسی ۶. انجمن روانشناسی بالینی ایران ۷. انجمن علوم و فناوری های شناختی ۸. انجمن روانشناسی اسلامی ۹.انجمن روانشناسی اجتماعی ایران ۱۰. انجمن مطالعات سالمندی ۱۱. انجمن علمی روانشناسی نظامی ۱۲. انجمن روانشناسی کودکان استثنایی ۱۳. انجمن روانشناسی ایران.