شرح ۲۱ سال برپایی تعزیه در روستای لتینگان/ دست‌هایی که مشکل‌گشایی می‌کند
تعزیه‌خوانی یا هنری که امروزه به‌عنوان شبیه‌خوانی از آن یاد می‌کنیم ریشه عمیق در تاریخ مردم قدر‌شناس ایران برای احترام به بزرگان دارد اما با وقوع حادثه کربلا و فریاد حق‌طلبی امام حسین (ع) این رسم تنها به یادآوری و بازسازی صحنه‌های ظلم روا داشته شده به این امام شهید اختصاص یافته است.
تعزیه و شبیه‌خوانی هنری است مردمی و خودجوش، بی‌ریا و آن چیزی که از بستر این هنر بیان می‌شود یک حقیقت قدسی است.
* جغرافیای تعزیه در استان مازندران
تعزیه و شبیه‌خوانی در فرهنگ و آداب و رسوم مردم مازندران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ این آیین نمایشی یکی از اصلی‌ترین مراسم مذهبی در کنار سایر مراسم‌های عزاداری به‌شمار می‌رود.
جغرافیای تعزیه در استان مازندران به لحاظ اهمیت، رونق و فرم اجرایی و برپایی آن از شرق تا غرب استان بسیار متفاوت است؛ در یک منطقه از مازندران تعزیه با شور و اشتیاق وصف‌ناپذیری جریان دارد و در نقطه دیگر کم و یا اصلاً اجرای چنین آیینی دیده نمی‌شود.
غرب استان مازندران به‌عنوان اولین و اصلی‌ترین پایگاه تعزیه در استان به‌شمار می‌رود، برپایی این آیین نمایشی در شهرستان‌های بابل، آمل، نور تا نوشهر همواره با استقبال زیادی روبه‌رو است.
هرچه به سمت شرق استان مازندران حرکت می‌کنیم از کیفیت و کمیت برگزاری مراسم‌های تعزیه کاسته می‌شود.
بسیاری از مواقع در بیشتر محله‌ها و روستاهای برخی از شهرستان‌ها شاهد اجرای تعزیه در ماه محرم و دیگر ایام مذهبی سال هستیم و حتی تعزیه‌خوان بودن در این مناطق یک شغل به‌حساب می‌آید.
طبق گزارش محققان حوزه تعزیه‌خوانی، مهم‌ترین مکان‌های برپایی تعزیه در نواحی غربی استان شامل روستای رینه، اسک، عالی‌کلا، کچب، رودبار، تکیه‌نیاکی در شهرستان آمل، روستای حسین‌آباد، حسن‌آباد، ونوش، تیرکده، کمررود در نور، منطقه لتینگان و روستای صلاح‌الدین‌کلا در نوشهر، روستای درون‌کلا، خراسانی‌محله، مرقی‌کلا و درزی‌کلاه در شهرستان بابل می‌شود که آنها را می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین برشمرد.
* رونق و اهمیت تعزیه در غرب مازندران
استان مازندران که در کشور و جهان اسلام به‌عنوان دیار علویان شناخته می‌شود، این جایگاه را به‌واسطه پذیرش امام‌زادگان و خاندان اهل‌بیت از سوی اجدادمان کسب کرد و تعزیه‌داری برای عزاداری امام حسین (ع) جزئی از فرهنگ و رسوم دینی مردم این دیار به‌شمار می‌رود.
رونق و اهمیت تعزیه در غرب مازندران ریشه در برپایی حکومت علویان در زمان حکومت خلفای عباسی دارد زیرا غرب مازندران به‌عنوان پایتخت و شروع این حرکت سیاسی و الهی در آن زمان بود و نقش هنر آیینی تعزیه‌خوانی و یا شبیه‌خوانی به‌عنوان موثرترین وسیله برای انتقال، ترویج و آشنای مردم با تفکر علوی و شیعی به‌شمار می‌رفت.
هم‌زمان با دهه آخر صفر و اربعین حسینی شاخص‌ترین مراسم تعزیه‌خوانی استان مازندران با حضور اسطوره تعزیه ایران حاج حسن مصفا معروف به «حاج سقا مصفا» در منطقه لتینگان شهرستان نوشهر برگزار می‌شود.
مراسم معنوی تعزیه‌خوانی و یا شبیه‌خوانی یکی از ویژه‌برنامه‌های اصلی مردم منطقه لتینگان به‌شمار می‌رود که امسال با حضور اسطوره تعزیه ایران از روزهای گذشته آغاز به‌کار کرد و هرچه به‌سمت جلو پیش می‌رویم با شور و هیجان بیشتری برگزار می‌شود.
برگزاری مراسم تعزیه‌خوانی ریشه در آداب و رسوم و فرهنگ مردم منطقه لتینگان دارد؛ مردمی که همه‌ساله به عشق حضرت سیدالشهدا مقدمات برپایی مراسم تعزیه‌خوانی را آماده می‌کنند تا گوشه‌ای از رشادت‌ها و اسارت خاندان اهل‌بیت (ع) در صحرای کربلا به نمایش گذاشته بگذارند و برای مظلومیت امام حسین (ع) ساحل اشک جاری کنند.
اگر تعزیه را به معنی عزاداری و سوگواری و نه به معنی شبیه‌خوانی امروز گمان کنیم، نخستین سوگواری بعد از پیشامد عاشورا از سوی گواهان عینی واقعه کربلا بوده که در سنین کودکی و نوجوانی پس از عاشورا به اسارت رفتند؛ در واقع از هنگامی که قافله اسرا به‌طرف شام حرکت کردند.
تعزیه‌خوانان معتقدند که تعزیه‌خوانی را باید پله‌پله آموخت و نمی‌شود ره صدساله را یک‌شبه طی کرد و از امام‌خوانی آغاز کرد.
* خیمه‌گاه تعزیه در لتینگان نوشهر
در قدیم بیشتر کسانی که وارد تعزیه می‌شدند ریشه‌ای در تعزیه داشتند؛ پدر یا پدربزرگ یا برادران‌شان تعزیه‌خوان بودند یا حتی در محله‌ای زندگی می‌کردند که یک گروه تعزیه‌خوان ثابت در آن محل زندگی می‌کردند و استادان تعزیه به‌عنوان معین‌البکاء یا میرزا به هیئت‌ها می‌رفته و استعدادیابی می‌کردند و کسی را صدایش خوب بود اجازه می‌گرفتند و به تعزیه می‌آوردند.
به باور استادان این هنر، هرکسی نمی‌تواند تعزیه‌خوان شود بلکه باید جوهره اصل تعزیه را داشته باشد؛ یعنی علاوه بر صدای خوب باید در خواندن بی‌پروا بوده، ترسو نباشد.
اجرای مراسم تعزیه‌خوانی از دیرباز در مازندران رواج داشته و همواره با استقبال بسیار زیاد عموم روبه‌رو است، روستای «لتینگان» در شهرستان نوشهر یکی از روستاهایی است که مراسم تعزیه‌خوانی از ۲۱ سال قبل تاکنون همچنان به‌طور مداوم اجرا می‌شود، با استقبال بسیار زیاد مردم و مسافران روبه‌رو است، برپایی خیمه‌گاهی به نام «سیدالشهدا (ع)» در محل گلزار شهدای این روستا، نشان از عشق و علاقه همگان به مراسم تعزیه‌خوانی دارد.
چند ساعت قبل از برگزاری تعزیه، گروه گروه خانواده‌‌ها و جوانان و بعضاً مسافران از راه‌های دور و نزدیک خود را به خیمه‌گاه رسانده تا از فضای معنوی و نورانی تعزیه‌خوانی بهره‌مند شوند، با یکی از مسئولان برگزاری مراسم تعزیه‌خوانی به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن در ادامه از نظرتان میگذرد.
* حضور حاج سقا مصفا
«غفار ریاحی» یکی از اعضای برگزارکننده تعزیه‌خوانی در روستای «لتینگان» با اشاره به اینکه از سال ۷۴ تاکنون بیست و یکمین سالی است که مراسم تعزیه‌خوانی در این روستا برگزار می‌شود، گفت: همه ساله این مراسم به مناسبت دهه آخر ماه صفر و از اربعین حسینی تا سالروز شهادت امام رضا (ع) به سرپرستی حاج آقا «سقا» از تعزیه‌خوانان به‌نام و مشهور مازندران در این روستا و در محل گلزار شهدا اجرا می‌شود و با استقبال چشم‌گیر و گسترده مردم روبه‌رو است.
وی با بیان اینکه از تنکابن، کلاردآباد، رامسر، چالوس، نوشهر، محمودآباد، نور، آمل و بابل در مراسم تعزیه‌خوانی ما شرکت می‌کنند، افزود: در روز رحلت پیامبر اکرم (ص) و شهادت امام حسن (ع) تعزیه قمر بنی هاشم حضرت اباالفضل‌العباس (ع) برگزار شد و امروز هم تعزیه امام حسین (ع) برگزار می‌شود که حسن ختام تعزیه‌خوانی‌ها است.
این عضو هیئت اجرایی تعزیه‌خوانی روستای لتینگان خاطرنشان کرد: بیشتر این تعزیه‌خوانی‌ها با کمک‌های مردمی در قالب هدایا و نذورات برگزار می‌شود و البته خیلی‌ها نیز که بیمار داشتند، از همین مراسم تعزیه‌خوانی شفا گرفتند و یا حاجات دیگر آنها برآورده شد.
ریاحی به بیان یکی از خاطرات مربوط به برآورده شدن حاجت یکی از شرکت‌کنندگان در این مراسم در سال‌های گذشته پرداخت و گفت: حدود پنج سال قبل زمانی که تعزیه امام حسین (ع) در حال برگزاری بود، یک خانم حدوداً ۶۰ ساله با عروس ۳۰ ساله‌اش در مراسم شرکت کرده بود و در آن قسمتی که مربوط به تعزیه حضرت علی اصغر (ع) بود، این دو خانم اقدام به تکان دادن گهواره نمادین حضرت علی اصغر (ع) در تعزیه کردند و پس از اتمام این قسمت از تعزیه، همچنان در میان مراسم باقی ماندند و بیرون نرفتند.
وی اضافه کرد: به طرف آنها رفتم و خواستم مجلس را ترک کنند اما گفتند ما سال قبل که در همین تعزیه حضرت علی اصغر (ع) شرکت داشتیم، نذری کردیم و امسال برآورده شد.
* حاجت‌روا شدن پس از ۱۳ سال
عضو هیئت اجرایی تعزیه‌خوانی روستای لتینگان، تصریح کرد: بانوی سالخورده سپس گفت عروس من ۱۳ سال بچه‌دار نمی‌شد و حتی به بهترین پزشکان در سراسر کشور هم مراجعه کردیم اما فایده‌ای نداشت ولی وقتی وارد مجلس تعزیه حضرت علی اصغر (ع) شدم، نذر کردم که عروس من بچه‌دار شود و امسال پس از ۱۳ سال، خداوند فرزندی را به عروس من داد و بنابراین حاجت ما روا شد.
وی با اشاره به اینکه این مجالس تعزیه با همت شورای اسلامی، هیئت امنا مسجد جامع و هیئت عزاداران سیدالشهدا (ع) روستای «لتینگان» همه‌ساله برگزار می‌شود، اظهار کرد: تا هر زمانی که عمر داشته باشیم این خیمه‌گاه سیدالشهدا (ع) روستای «لتینگان» پابرجا خواهد ماند و تعزیه‌خوانی در آن انجام می‌شود.
ریاحی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط فرهنگی و روی آوردن برخی از مردم به ماهواره و برنامه‌های مخربی که از شبکه‌های خارجی پخش می‌شود، تصمیم به برپایی خیمه‌گاه امام حسین (ع) کردیم و به لطف خدا با کمک‌های مردمی پابرجاست.
وی گفت: در اینجا زندگی‌نامه امام حسین (ع)، حضرت زینب (س)، حضرت علی اصغر (ع)، حضرت اباالفضل‌العباس (ع)، حضرت علی اکبر (ع)، حضرت قاسم (ع)، حضرت مسلم (ع) و دو طفلانش به‌صورت تعزیه‌خوانی شبیه‌سازی و اجرا می‌شود و عموم مردم و جوانان بهتر و بیشتر با زندگی امامان و به‌ویژه سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین (ع) آشنا می‌شوند و این از جنبه فرهنگی تأثیرات قوی و مثبتی برای جامعه دارد./فارس