توصیه های دارویی و پیشگیری از مسمومیت، در ایام تعطیلات عید نورروز
معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران به مناسبت فرا رسیدن سال نو و ایام نوروز، توجه هم وطنان عزیز را به نکات ذیل جهت پیشگیری از بروز برخی مشکلات معمول دارویی در ایام تعطیلات عید جلب می نماید:
در سفر
توصیه های دارویی و پیشگیری از مسمومیت، در ایام تعطیلات عید نورروز
۱) در طی سفر داروهای خود را همراه داشته باشید چه بسا تا زمان پیدا کردن داروخانه در مقصد، برای تهیه دارو دچار مشکل شوید.
۲) چنانچه ضمن حرکت اتومبیل، قطار، کشتی و یا هواپیما، دچار سرگیجه و حالت تهوع می شوید، به خاطر داشته باشید با مصرف ۱ یا ۲ قرص ۵۰ میلی گرمی دیمن هیدرینات، نیم ساعت قبل از شروع سفر و تکرار یک قرص هر ۴ تا ۶ ساعت یکبار در طی سفر، می توان عوارض ناشی از حرکت، تهوع و سرگیجه را برطرف کرد. باید توجه داشت که در طول ۲۴ ساعت نباید بیشتر از ۸ عدد قرص مصرف شود. در صورت بارداری یا شیردهی، با داروساز یا پزشک مشورت نمایید.
۳) چنانچه به امارات متحده عربی (دوبی، شارجه، ابوظبی) و یا عربستان سفر می کنید، از همراه بردن داروهای آرام‌بخش مانند داروهای دیازپام، اگزازپام، لورازپام و …، داروهای مسکن کدئین دار (مانند استامینوفن کدئین، اکسپکتورانت کدئین) و ترکیبات روانگردان جداً اجتناب نمائید. براساس قوانین این کشور، متهمین به حمل این داروها با مجازات سنگینی مواجه خواهند بود. در صورت نیاز به مصرف این داروها، نسخه پزشک معالج را همراه داشته باشید و یا نسبت به جایگزینی داروها با پزشک یا داروساز مشورت نمایید.
۴) چنانچه به برخی از کشورهای آفریقایی و یا آسیایی سفر می کنید مطمئن شوید که آیا تزریق واکسن خاصی (مانند مننژیت و یا تب زرد) پیش از سفر مورد نیاز است یا خیر.
۵) جهت پیشگیری از گزش حشرات در محیط های گرم و مرطوب و استوایی، پشه بند، حشره کش های خانگی و یا پماد و اسپری دافع حشرات همراه داشته باشید.
۶) همراه داشتن جعبه کمک های اولیه، خصوصاً در مورد خانواده هایی که فرزند خردسال دارند، هم‌چنین همراه داشتن پوشک، شیرخشک شیرخوار، درجه تب، داروهای بدون نسخه مانند شربت تب بر، شربت سرماخوردگی، قطره و یا شربت مولتی ویتامین و آهن، پماد سوختگی، پنبه و گاز استریل و دیگر داروهایی که کودک در حال مصرف می باشد در طی سفر ضروری می باشد.
۷) نحوه نگهداری داروها را از دکتر داروساز، هنگام تحویل گرفتن دارو از داروخانه بپرسید و هیچگاه داروهای خود را در اتومبیلی که زیر نور آفتاب پارک شده است و یا در شیشه عقب اتومبیل (حتی در زمستان) قرار ندهید. داروهای یخچالی را در همراه با یخ و یا در داخل ظروف خنک کننده حمل نمایید.
۸) در خصوص بیماران دیابتی که انسولین تزریق می کنند توجه به موارد زیر در هنگام سفر (براساس توصیه های مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران)، ضروری می باشد:
۱- فراهم نمودن انسولین و داروهای مصرفی و سرنگ برای تمام مدت سفر.
۲- همراه داشتن دستگاه یا نوار کنترل قند خون، قند حبه ای، نبات، بیسکوئیت و آب میوه برای درمان کاهش احتمالی قند خون. همراه داشتن میان وعده مناسب (مانند میوه و ساندویچ کوچک).
۳- در خصوص بیماران مبتلا به فشار خون بالا، بهتر است دستگاه فشارسنج و داروهای مصرفی همراه بیمار باشد و از مصرف مواد غذایی حاوی نمک مانند آجیل و تنقلات و مواد غذایی چرب خودداری شود.
بطور کلی در صورت نیاز می توانید سوالات خود را در زمینه اطلاعات دارویی و موارد مسمومیت، با موضوعات ذیل و با کارشناسان مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم به شماره تلفن ۱۴۹۰ درمیان بگذارید:
• نحوه نگهداری و مصرف صحیح داروها
• تداخل مصرف همزمان داروها با هم و با مواد غذایی
• مصرف داروها در دوران بارداری و شیردهی
• عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها
• سازگاری و نحوه اختلاط داروهای تزریقی
• مسمومیت با داروها، سموم و مواد شیمیایی، گیاهان و گازهای سمی، گزیدگی ها
در مسیر سفر توجه کنید که مسمومیت با گیاهانی مانند خرزهره، دیفن باخیا، کرچک و برخی از قارچ‌های خودرو می تواند بسیار خطرناک باشد. مراقب کودکان باشید و درصورت وقوع مسمومیت با این گیاهان، مصدوم را در اسرع وقت به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل کنید.
جهت کاهش احتمال بروز مسمومیت با گاز منوکسیدکربن (که بی رنگ، بی بو و شدیدا” سمی است) باید یک سیستم تهویه هوا در محیط باشد. ضمن اطمینان از استاندارد بودن وسایل گرمایشی (بخاری نفتی و گازی)، آبگرم کن و پکیج دیواری، دائما” از سلامت عملکرد آنها اطمینان حاصل نمائید و دودکش این وسایل را خصوصاً اگر محل جدیدی را برای گذران تعطیلات عید درنظر دارید، کنترل کنید.
هیچگاه در داخل اتومبیل با موتور روشن در مدت هرچند کوتاه، نخوابید. این کار سبب بروز مسمومیت کشنده با منوکسیدکربن خواهد شد. هم‌چنین از روشن کردن گاز پیک نیک مسافرتی در داخل چادر و یا اتومبیل و یا در محیط بسته دیگری به منظور تامین گرما، جدا” خودداری نمائید.
چنانچه در یک محیط بسته و دارای بخاری نفتی یا گازی حالت تهوع، سرگیجه و خواب آلودگی داشتید، سریعاً بقیه را در جریان بگذارید و اگر مشکوک به مسمومیت با منوکسیدکربن هستید محیط را ترک کنید. هر شخصی که با گاز منوکسیدکربن در تماس بوده و دارای علایم فوق می باشد باید فوراً توسط پزشک معاینه شود. نوزادان و افراد مسن، زنان حامله، افرادی که دارای ناراحتی های قلبی عروقی هستند چنانچه با این گاز در تماس باشند حتی در صورت نداشتن علامت حتماً باید توسط پزشک معاینه شوند.
غذاهای مسموم کننده ممکن است بو یا مزه ناخوشایندی نداشته باشند. با وجودی که اکثر مسمومیت های غذایی معمولاً ظرف ۲۴ ساعت برطرف می شوند، اما بعضی از آنها مانند مسمومیت با غذای کنسروی می توانند کشنده باشند.
مسمومیت و مرگ ناشی از بوتولیسم، در اثر غذا و کنسرو آلوده بروز می کند و بسیار کشنده است. بیمار مبتلا سریعاً باید به یک مرکز درمانی مجهز، جهت تزریق داروی ضد سم منتقل شود.
بوتولیسم نوعی مسمومیت غذایی کشنده است که در اثر مصرف کشک غیر پاستوریزه، غذاهای کنسروی (که قبل از مصرف حرارت مناسب به آنها نرسیده است) و یا سوسیس و کالباس آلوده بروز می کند. علایم و نشانه های این مسمومیت با تاخیر (بعد از ۱۲ تا ۲۴ ساعت) ظاهر می شود و شامل تاری دید، دوبینی، افتادگی پلک فوقانی، عدم توانایی حرکتی، اختلال تکلم، لکنت زبان، سختی بلع و خشکی و درد گلو می باشد. مهم‌ترین اقدام درمانی در این مسمومیت تجویز سریع داروی ضد سم (Anti toxin) در مرکز درمانی می باشد. در صورت عدم درمان ممکن است فرد مسموم در اثر فلج تنفسی فوت نماید.
چنانچه در سفر از غذای آماده کنسرو شده استفاده می نمایید، با جوشاندن کنسرو به مدت ۲۰ دقیقه می توان از خطر مسمومیت کشنده بوتولیسم پیشگیری نمود.
هرگز غذاهای پخته شده را بیش از ۲ ساعت (اگر هوای اتاق گرم می باشد، بیش از یک ساعت) در دمای محیط رها نکنید. برای دوباره گرم کردن غذاهای باقیمانده آنها را تا ۷۴ درجه سانتی گراد گرما دهید تا غذا بخار کند و هم‌چنین غذاهایی که بیش از ۳ روز باقیمانده اند را مصرف نکنید.
همیشه قبل از آماده کردن و یا خوردن غذا، دستهایتان را با صابون بشویید. نوعی از اسهال میکروبی در طی سفر و به دلیل عدم رعایت بهداشت قابل انتقال است. به خاطر داشته باشید دستهایتان را بعد از استفاده از سرویس های بهداشتی، برداشتن گوشت خام، سیگار کشیدن، دست زدن به حیوانات و دست زدن به زباله ها حتماً بشوئید.
علایم و نشانه های برخی از مسمومیت های غذایی با تاخیر ظاهر می شود. یعنی ممکن است ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف غذای آلوده، علایم در فرد مسموم بروز نماید. علایم و نشانه های این مسمومیت ها شامل سردرد، تب، خستگی، تهوع، استفراغ، اسهال آبکی شدید، کم شدن آب بدن، ضعف و درد شکم می باشند.
دستور طلائی پیشگیری از مسمومیت غذایی: ” پختن غذا و خوردن آن در همان روز ” است.
رعایت ایمنی غذایی مانع بروز مسمومیت غذایی می شود. ضمن سفر از حمل گوشت خام و تخم مرغ خام و فرآورده های لبنی با ماندگاری کوتاه خودداری نمایید، چرا که سریعا” فاسد می شوند.
از خرید قوطی های کنسرو دارای برآمدگی، فرورفتگی و یا نشتی خودداری کنید و مطمئن شوید که درپوش آن ها شکسته نشده باشد. اگر فرآورده ای ظاهر و یا بوی ناخوشایندی داشت، به هیچ عنوان آن را نچشید و کنسروها را قبل از مصرف ۲۰ دقیقه در آب درحال جوشیده حرارت دهید و سپس مصرف نمایید.
در طی سفر برای حمل مواد غذایی فاسد شدنی، از یخدان مناسب استفاده کنید. غذاهایی که حاوی سس، تخم مرغ و خامه می باشند خیلی زود فاسد می شوند.
هنگام بازی کودکان در فضای باز مراقب آنها باشید تا توسط گل‌ها و گیاهان سمی، مسموم نشوند. تماس پوست با برخی از این گیاهان (مانند گزنه) و یا به دهان بردن آنها (مانند دیفن باخیا و خرزهره) منجر به مسمومیت شدید می شود.
در سفر از خوردن گیاهان و قارچ‌های خودرو اجتناب نمایید و گیاهان یا قارچ‌ها را به دلیل مصرف آنها توسط جانوران، غیرسمی تلقی ننمایید. زیرا تشخیص گیاهان و قارچ‌های سمی از انواع بی خطر بسیار مشکل است.
در صورتی که کودک شما ماده ای غیر خوراکی را بلعید، با مرکز اورژانس ۱۱۵و یا مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم ۱۴۹۰ تماس بگیرید.
هنگام تفرج در دشت و جنگل از دستکاری سنگ‌ها و راهپیمایی بدون کفش برای جلوگیری از گزش مار سمی و عقرب خودداری نمایید.
در هنگام مارگزیدگی بیمار را آرام کنید و از حرکات بیش از حد او جلوگیری کنید. عضو محل گزیدگی مار را باید بی‌حرکت و هم سطح یا کمی پایین تر از سطح قلب نگه داشت.
گزش عقرب می‌تواند منجر به بروز درد شدید در ناحیه گزش شود اما با اینکه علائم تهدیدکننده حیات و حوادث منجر به مرگ به ندرت رخ می دهد، مصدوم را به نزدیک ترین مرکز درمانی برای تزریق پادزهر منتقل نمایید.
زنبورگزیدگی ممکن است در اثر نیش انواع زنبور مانند زنبورعسل و زنبور سرخ بروز نماید. از دستکاری کندوی زنبورهای خصوصاً وحشی خودداری کنید. حمله و گزش دسته جمعی زنبورها می‌تواند کشنده باشد.
نیش زنبورعسل ماده، به کیسه محتوی زهر متصل است و پس از گزش در زخم باقی می ماند بنابراین برداشتن سریع نیش از روی زخم، جهت جلوگیری از ورود بیشتر سم به زخم ضروری است.
اگر فرد زنبورگزیده مشکل تنفسی داشت و یا تورم شدید و سریع در محل گزش بروز کرد، باید به پزشک مراجعه نماید.
در مارگزیدگی، یک نوار محکم و پهن، چند انگشت بالاتر از محل گزیدگی مار بویژه اگر محل گزیدگی در دست ها یا پاها باشد ببندید. هر ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، به مدت یک دقیقه نوار را باز کرده و دوباره ببندید. این کار باید تا زمان آماده شدن پادزهر در بیمارستان ادامه یابد.
هر چه سریع تر فرد مار گزیده را به اورژانس بیمارستان منتقل کنید و زمان را با تلاش برای کشتن و یا گرفتن مار از دست ندهید هم‌چنین از سرد کردن عضو مارگزیده با آب سرد یا یخ خودداری کرد.
اگر طی ۵ تا ۷ سال اخیر مصدوم مارگزیده، واکسن کزاز تزریق نکرده است به پزشک اطلاع دهید.
تورم ناشی از گزش عقرب، عموماً محدود به ناحیه گزش است و احساس بی حسی و سوزش در ناحیه گزش برای ۴ تا ۶ ساعت بوجود می آید و معمولاً پس از ۲۴ ساعت بهبود می یابد.
اقدامات اولیه در گزش های معمولی زنبور عبارتند از: محل زنبور گزیدگی را با آب و صابون بشوئید، روی محل زنبور گزیدگی کمپرس سرد یا کیسه محتوی یخ قرار دهید و به طور متوالی هر ۱۵ دقیقه یکبار کیسه یخ را از روی پوست بردارید، از قراردادن مستقیم یخ روی پوست اجتناب نمائید و از گرم کردن موضع بپرهیزید.
در مناطقی که حشرات زیادی وجود دارد، بهتر است روی پوست بدن مخصوصاً بدن کودک از کرم های دور کننده حشرات استفاده نمود. اما باید توجه داشت استفاده دائم از این مواد سبب حساسیت بیشتر می شود.
برای پیشگیری از گزش حشرات در محیط‌‌های باز، پیراهن آستین بلند و شلوار بلند به کودکان بپوشانید.
اگر با موارد مسمومیت در خانه یا سفر برخورد کردیم، چه باید بکنیم؟
۱٫ در مسمومیت های دارویی و شیمیایی باید بدانیم فرد مسموم چه نوع ماده ای، چه مقدار، چه موقع و از چه راهی مصرف کرده است.
۲٫ اگر بیمار هوشیار بود با مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم به شماره ۱۴۹۰ و یا اورژانس ۱۱۵، تماس گرفته و در خصوص اقدامات بعدی سوال می نمایید.
۳٫ اگر فرد مسموم هوشیار نبود و یا مواد اسیدی، قلیایی و یا نفتی را بلعیده بود، از ایجاد استفراغ در فرد مسموم خودداری کنید و سریعا” مسموم را به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل نمایید.
” در صورت بروز مسمومیت، پیش از رسیدن به مرکز درمانی چه باید بکنیم: ”
چرا باید تماس بگیریم؟ ابتدا این کار را انجام دهید: چه باید بکنیم؟
بعضی از مواد شدیداً کشنده اند و یا اینکه علائمی دارند که باید حتماً در یک مرکز اورژانس درمان شود.
پزشک اورژانس تنها فردی است که می تواند تعیین کند درمان اضافه تر نیاز است یا خیر. • هرچه سریعتر فرد مسموم باید به هوای آزاد برده شود.
• از تنفس دود و گازهای تولید شده پرهیز کنید.
• درها و پنجره ها را باز کنید.
• اگر فرد مسموم نفس نمی کشد، تنفس مصنوعی را شروع کنید.
• سپس با اورژانس تماس بگیرید. مسمومیت از راه تنفس
مانند مسمومیت با منوکسیدکربن، گاز چاه فاضلاب
گاز ناشی از اختلاط مواد سفیدکننده و جرم بر
بعضی از مواد بسیار قوی هستند و می توانند سبب سوختگی پوست شوند.
پزشک اورژانس تنها فردی است که می تواند تعیین کند درمان اضافه تر نیاز است یا خیر. • لباسها و پوشش آلوده را درآورید.
• پوست را با آب جاری به مدت ۱۰ دقیقه شستشو دهید.
• پوست را با آب و صابون بشویید.
• پوست را خوب آبکشی کنید.
• سپس با اورژانس تماس بگیرید. مسمومیت از راه پوست
مانند مسمومیت با سموم آفت کش،
مواد شیمیایی، اسید و قلیا، مواد شوینده لک بر، جرم بر
بعضی از مواد بسیار قوی هستند و می توانند سبب بروز صدمات دائمی در چشم شود. بقیه اقدامات باید در بخش اورژانس بیمارستان صورت گیرد.
پزشک اورژانس تنها فردی است که می تواند تعیین کند درمان اضافه تر نیاز است یا خیر. • چشم مصدوم را با آب جاری ولرم شستشو دهید.
• روش انجام این کار آن است که فرد زیر دوش آب حمام بایستد و اجازه دهد جریان آب روی پیشانی ریخته و سپس به سمت هر دو چشم رفته، هر دو را شستشو دهد.
• این عمل ۱۵ دقیقه باید ادامه داشته باشد.
• فرد مسموم باید در حین شستشوی چشم با آب جاری، تا جای ممکن مرتباً چشمها را (مانند چشمک زدن) باز و بسته کند.
• اصراری به باز نگهداشتن چشمها نداشته باشید.
• سپس با اورژانس تماس بگیرید. مسمومیت از راه چشم
مانند تماس با انواع گاز، اسید و قلیا، مواد شوینده، سموم دفع آفات، مواد شیمیایی، مواد شوینده خانگی و گاز متصاعد شده از آنها، تماس چشمی اشتباه با برخی داروها و سموم
بعضی از مواد شدیدا کشنده اند و یا اینکه علائمی دارند که باید حتما در یک مرکز اورژانس درمان شود
بعضی از مواد در صورت خورده شدن، شدیداً کشنده اند. مقادیر بالای داروها، خصوصاً در کودکان می توانند تهدیدکننده سلامت باشند.
پزشک اورژانس تنها فردی است که می تواند تعیین کند درمان اضافه تر نیاز است یا خیر. • اگر فرد مسموم نفس نمی کشد، تنفس مصنوعی را شروع کنید
• اگر فرد مسموم هوشیار است، کنترل کنید آیا می تواند چیزی را ببلعد یا خیر
• قبل از هماهنگ نمودن با مرکز کنترل مسمومیت ها (شماره تلفن ۱۴۹۰) مسموم را وادار به استفراغ نکنید
• در برخی موارد، استفراغ سبب بروز صدمات بیشتر خواهد شد.
• نمونه ای از ترکیبی که فرد با آن مسموم شده است را همراه بیمار به بیمارستان ببرید. مسمومیت از راه دهان
مانند مصرف اشتباه داروها، مواد قلیایی و اسیدی، ترکیبات نفتی، مواد روانگردان و مخدر، مواد شوینده خانگی، باتری دیسکی یا مینیاتوری، سموم دفع آفات، شربت ترک اعتیاد متادون
Reference: 2010 An-Najah National University, Poison control & Drug Information Center
در صورت مواجهه با موارد کمبود دارو و یا نیاز به مشاوره دارویی، می¬توانید با شماره ۱۴۹۰، مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم و یا با داروخانه¬های ذیل تماس حاصل فرمائید:
ردیف نام داروخانه آدرس داروخانه تلفن داروخانه
۱ دکتر بهاری ساری-بلوار امیرمازندرانی-نبش کوچه امیر-مجتمع پزشکی کیمیا ۰۱۱-۳۳۳۶۳۹۳۰
۲ دکتر علیمحمدی ساری-بلوار خزر-جنب بانک سپه-نرسیده به مجتمع طوبی-نبش کوچه شهید یوسفی ۰۱۱-۳۳۲۰۹۲۷۱
۳ دکتر محسنی آمل-میدان ۱۷شهریور-ابتدای سه¬راهی نور-روبروی ساختمان نظام پزشکی ۰۱۱-۴۴۲۷۱۴۷۲
۴ دکتر فرهادی قائمشهر-خیابان ابن¬سینا ۰۱۱-۴۲۲۲۹۵۱۷
۰۱۱-۴۲۲۲۲۵۲۹
۵ دکتر فلاح بابلسر-میدان بسیج ۰۱۱-۳۵۳۳۵۳۱۰
۶ دکتر هنری جویبار-خیابان امام-جنب آموزش و پرورش ۰۱۱-۴۲۵۴۳۹۷۳
۷ دکتر بدیعی گلوگاه-میدان ۲۲ بهمن ۰۱۱-۳۴۶۶۸۷۱۰
۸ دکتر داعی محمودآباد-خیابان آزادی-نبش دریای ۱۲-مجتمع پزشکی امید-طبقه همکف ۰۱۱-۴۴۷۴۲۷۲۷
۹ دکتر فرحمند (آقایی) تنکابن-خیابان امام خمینی-جنب بیمارستان شهید رجایی ۰۱۱-۵۴۲۲۰۲۷۲
مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم
در معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مازندران
با شماره تلفن ۱۴۹۰ پاسخگوی سوالات دارویی و مسمومیت می‌باشد.