آیا مطالعه شما را به فردی باهوش‌تر تبدیل می‌کند؟ حقیقت اینجاست!

حسن صیامیان، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مازندران

گاهی اوقات مقالات مختلفی منتشر می‌شوند که ادعا می‌کنند مطالعه می‌تواند شما را باهوش‌تر کند. سوالی که احتمالا برای شما پیش می‌آید این است که آیا این موضوع می‌تواند حقیقت داشته باشد؟

مطالعه واقعاً شما را باهوش‌تر می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند که مطالعه منظم عملکردهای مغز را تقویت می‌کند. این کار به شما امکان می‌دهد بهتر فکر کنید، به مشکلات کارآمدتر پاسخ دهید، شما را سخنور بهتری می‌سازد و دانش و دایره واژگان شما را گسترش می‌دهد. نتیجه نهایی این است که شما باهوش‌تر می‌شوید.

در این مقاله، برخی از روش‌هایی را که مطالعه می‌تواند شما را به فردی باهوش‌تر تبدیل کند، بررسی خواهیم کرد. همچنین نکاتی را در مورد نوع کتاب‌هایی که باید بخوانید، ارائه می‌دهیم.

چگونه مطالعه شما را باهوش‌تر می‌کند؟

برای درک اینکه چگونه مطالعه شما را باهوش‌تر می‌کند، ابتدا باید نگاهی گذرا به آنچه در مغز شما هنگام مطالعه اتفاق می‌افتد داشته باشیم.

اطلاعات برای استفاده هوشمندانه در آینده ذخیره می‌شود: اطلاعاتی که مغز شما دریافت می‌کند، همیشه برای یادآوری بعدی ذخیره می‌شوند – گاهی آگاهانه، اما بیشتر اوقات ناخودآگاه. به عنوان مثال، واژگان را در نظر بگیرید. کلمات و عبارات جدیدی که هنگام مطالعه با آن‌ها روبرو می‌شوید، در مغز شما ذخیره می‌شوند. به مرور زمان شما شروع به استفاده از این کلمات و عبارات جدید می‌کنید. به طور خلاصه، هرچه بیشتر مطالعه کنید، باهوش‌تر می‌شوید.

چارچوب مرجع گسترش می‌یابد: از آنجایی که مغز شما بین تجربیاتی که درباره آن‌ها خوانده‌اید و تجربیات زندگی واقعی تفاوتی قائل نمی‌شود، این بدان معناست که هرچه بیشتر مطالعه کنید، “تجربیات” بیشتری بخشی از چارچوب مرجع مغز شما را تشکیل می‌دهند. هرچه تعداد تجربیاتی که مغز شما می‌تواند بعداً از آن‌ها استفاده کند بیشتر باشد، می‌توانید موقعیت‌ها را هوشمندانه‌تر ارزیابی کرده و مشکلات را بهتر مدیریت کنید.

عملکردهای مختلف مغز فعال می‌شوند: این یک واقعیت شناخته شده است که مطالعه تأثیر مثبتی بر مغز شما دارد. مطالعه همچنین بر سایر عملکردهای مغزی که با فرآیند باهوش‌تر شدن مرتبط هستند، تأثیر می‌گذارد. بر اساس مطالعه‌ای که در دانشگاه اموری انجام شد، هنگام مطالعه، ارتباطات در نواحی مغز شما مرتبط با زبان، حس و حرکت بدن افزایش می‌یابد. مطالعات بعدی نیز فعالیت‌هایی را در نواحی مغز مرتبط با تشخیص نمادها، صداها، زبان گفتاری، احساسات و ادراکات، حافظه و حل مسئله شناسایی کردند. بنابراین، از طریق مطالعه، شما باهوش‌تر می‌شوید زیرا تمام این نواحی در مغز خود را فعال نگه می‌دارید.

۱۱ روشی که مطالعه می‌تواند شما را باهوش‌تر کند

اگرچه روش‌های زیادی وجود دارد که مطالعه می‌تواند شما را باهوش‌تر کند، ما به ۱۱ مورد از آن‌ها می‌پردازیم.

1. مطالعه تئوری ذهن شما را بهبود می‌بخشد: تئوری ذهن مهارتی است که به شما امکان می‌دهد نه تنها درباره وضعیت ذهنی خود، بلکه درباره وضعیت ذهنی دیگران نیز عینی فکر کنید. و فردی که می‌تواند وضعیت ذهنی شخص دیگری را درک کند، عموماً فردی باهوش تلقی می‌شود. مطالعه نیز می‌تواند شما را باهوش‌تر کند. این کار همان ناحیه در مغز را فعال می‌کند که مهارت تئوری ذهن از آنجا نشأت می‌گیرد. مطالعه مکرر آن ناحیه از مغز شما را فعال نگه می‌دارد و مهارت تئوری ذهن شما را تقویت می‌کند.
2. مطالعه توانایی شما را در همدلی افزایش می‌دهد: اگر فردی نه تنها احساسات و تجربیات دیگران را درک کند، بلکه به طور کلی از آن‌ها برای غلبه بر مشکلاتشان حمایت کند، همدلی واقعی نشان داده می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که خوانندگان داستان‌های تخیلی نسبت به افراد غیرخواننده همدلی بیشتری دارند. این به دلیل این است که شما می‌توانید “خود را جای شخصیت‌های کتاب بگذارید” و همچنین یاد بگیرید که آن‌ها چگونه مشکلات خود را حل می‌کنند. مغز این اطلاعات را ذخیره می‌کند و از آن برای کمک به شما در درک و حمایت از افراد دیگر در زندگی واقعی استفاده می‌کند. توانایی همدلی عموماً با فردی باهوش مرتبط است.
3. مطالعه حافظه شما را تقویت می‌کند: فردی با حافظه خوب معمولاً فردی باهوش تلقی می‌شود. مطالعه حافظه شما را تقویت می‌کند زیرا هیپوکامپ را فعال می‌کند که ساختاری پیچیده مغزی است که در لوب تمپورال قرار دارد و نقش مهمی در حافظه ایفا می‌کند. هرچه بیشتر مطالعه کنید، هیپوکامپ را بیشتر تمرین می‌دهید و در نهایت باهوش‌تر می‌شوید زیرا می‌توانید اطلاعات مفید را به راحتی از حافظه خود به یاد آورید.
4. مطالعه ایده‌های جدیدی برای شما فراهم می‌کند: افراد باهوش اغلب ایده‌های جدیدی در مورد چگونگی شروع کاری جدید یا چگونگی مدیریت کارآمدتر امور موجود ارائه می‌دهند. اما برای تولید و پیشنهاد ایده‌های جدید، مغز شما به یک “کتابخانه” دانش عمومی نیاز دارد. این “کتابخانه” با چیزهایی که تجربه کرده‌اید، شنیده‌اید یا درباره آن‌ها خوانده‌اید پر می‌شود. شما می‌توانید با مطالعه زیاد، کتابخانه مغز خود را با مفاهیم و ایده‌های جدید زیادی پر کنید. مطالعه شما به مرور زمان منجر به توانایی شما در ارائه مفاهیم و ایده‌های جدید هوشمندانه می‌شود زیرا مطالعه شما را خلاق‌تر نیز می‌کند و تخیل شما را افزایش می‌دهد.
5. مطالعه دایره لغات و مهارت‌های کلامی شما را بهبود می‌بخشد: افراد باهوش دایره لغات جامعی نیز دارند. مطالعه مکرر، به ویژه اگر درباره موضوعات مختلفی بخوانید، راهی ایده‌آل برای گسترش دایره لغات شماست. افراد باهوش همچنین می‌دانند که چگونه از کلمات و عبارات به درستی در گفتار و نوشتار استفاده کنند. با مطالعه زیاد، شما نه تنها کلمات جدید را یاد می‌گیرید، بلکه نحوه استفاده از این کلمات و عبارات را نیز می‌آموزید.
6. خواندن شعر به شما در خوداندیشی مؤثر کمک می‌کند: خوداندیشی مهارتی است که اکثر افراد باهوش دارند. آن‌ها عادت کرده‌اند که به طور عمدی اقدامات قبلی را به یاد بیاورند تا درباره احساسات، افکار، رفتارها و تصمیمات خود تأمل کنند. سپس آن‌ها ارزیابی می‌کنند که آیا در گذشته کارها را به طور کارآمد انجام داده‌اند یا باید در آینده به روش‌های هوشمندانه‌تری تغییر کنند. با این حال، برای به یاد آوردن از گذشته باید حافظه زندگینامه‌ای خود را فعال کنید. مطالعات نشان داده‌اند که خواندن شعر حافظه زندگینامه‌ای را فعال می‌کند. این به دلیل این است که شعر عموماً به گونه‌ای نوشته می‌شود که شما را به یادآوری تجربیات شخصی خود ترغیب می‌کند. پس، اغلب شعر بخوانید، خوداندیشی کنید و فردی باهوش‌تر شوید!
7. خواندن رمان به شما در تفکر انتقادی کمک می‌کند: درک خوب امکان تفکر انتقادی را فراهم می‌کند، و افرادی که به دلیل طرز تفکر انتقادی خود شناخته شده‌اند، باهوش در نظر گرفته می‌شوند. محققان دریافته‌اند که خواندن رمان نواحی مغز مرتبط با درک مطلب را فعال می‌کند. اما جدا از این فعال‌سازی مغز، رمان‌های خوب نوشته شده همچنین به مغز شما می‌آموزند که به صورت ترتیبی فکر کند و علت و معلول را به هم پیوند دهد. این در اصل اساس تفکر انتقادی است. هرچه بیشتر مطالعه کنید، مغز شما بیشتر با این شیوه تفکر سازگار می‌شود و باهوش‌تر می‌شوید.
8. مطالعه مهارت‌های حل مسئله شما را افزایش می‌دهد: مطالعه با افزایش مهارت‌های حل مسئله شما را باهوش‌تر می‌کند. با خواندن کتاب‌های خودیاری و راهنما، مهارت‌های حل مسئله بیشتری را یاد خواهید گرفت، اما حتی خواندن داستان‌های تخیلی نیز به شما در حل مشکلات کمک می‌کند. هنگامی که شخصیت‌ها را در داستان‌ها از طریق مسائلی که با آن‌ها روبرو می‌شوند دنبال می‌کنید، بین داستان و زندگی خود ارتباط برقرار می‌کنید. نحوه حل مشکلات آن‌ها در بسیاری از موارد به شما در یافتن راه‌حل برای مشکلاتتان کمک می‌کند. از آنجایی که مغز شما بین آنچه خودتان تجربه کرده‌اید و آنچه خوانده‌اید تفاوتی قائل نمی‌شود، ایده‌های حل مسئله در داستان‌های تخیلی که خوانده‌اید بخشی از چارچوب مرجع مغز شما می‌شوند.
9. مطالعه تصمیم‌گیری شما را بهبود می‌بخشد: افراد باهوش عموماً مهارت‌های تصمیم‌گیری توسعه‌یافته‌ای دارند. شما نیز می‌توانید با مطالعه مکرر، تصمیم‌گیرنده‌ای باهوش باشید. قشر پیش‌پیشانی (PFC) که در جلوی مغز قرار دارد، از جمله مسئول فرآیندهای تصمیم‌گیری است. محققانی که از اسکن‌های تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی (fMRI) استفاده کرده‌اند، دریافته‌اند که خواندن رمان PFC را فعال می‌کند. هرچه PFC از طریق مطالعه بیشتر فعال و تقویت شود، مهارت تصمیم‌گیری شما بیشتر توسعه می‌یابد و شما را قادر می‌سازد تصمیمات هوشمندانه بگیرید.
10. مطالعه به شما امکان می‌دهد با فرهنگ‌های مختلف آشنا شوید: یادگیری بیشتر در مورد تاریخ، سنت‌ها و زندگی روزمره در سایر نقاط جهان، نه تنها شما را در معرض دیدگاه‌های جدید قرار می‌دهد بلکه شما را باهوش‌تر نیز می‌کند. دانش درباره فرهنگ‌های دیگر، حوزه تجربه و ادراکات شما را بزرگ‌تر می‌کند. اگر فرصت بازدید از مناطق یا کشورهای دیگر را ندارید، مطالعه بهترین راه شما برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد فرهنگ‌های دیگر است. خواندن داستان‌های تخیلی به شما امکان می‌دهد با شخصیت‌ها در رمان‌ها با تجربیات زندگی متفاوت ارتباط برقرار کنید. خواندن زندگی‌نامه‌ها به شما دیدگاهی در مورد نحوه دیدن جهان توسط افراد دیگر می‌دهد.
11. مطالعه شما را برای مدت طولانی‌تری باهوش نگه می‌دارد: مطالعه نه تنها می‌تواند شما را باهوش‌تر کند، بلکه می‌تواند شما را برای مدت طولانی‌تری باهوش نگه دارد. برای کسی که در طول زندگی مهارت‌های هوشمندانه را توسعه داده است، تجربه از دست دادن حافظه در نتیجه شرایطی مانند زوال عقل می‌تواند ویرانگر باشد. مطالعه مغز شما را برای مدت طولانی‌تری هوشمند و فعال نگه می‌دارد. اگرچه زوال عقل قابل درمان نیست، اما تحریک مغز می‌تواند روند آن را کند کند. مطالعه تمرین ذهنی ایده‌آلی برای تحریک مغز است، درست مانند ورزش بدنی که بدن را تحریک می‌کند. هرچه مغز بیشتر تحریک شود، روند زوال عقل بهتر کند می‌شود. بنابراین، حتی زمانی که عملکردهای مغز در حال زوال هستند، مطالعه همچنان می‌تواند به شما کمک کند باهوش بمانید. تا زمانی که می‌توانید به مطالعه ادامه دهید!

چه نوع کتاب‌هایی را برای باهوش‌تر شدن بخوانیم

هر کتابی که می‌خوانید، نواحی خاصی از مغز شما را فعال می‌کند و دایره لغات، حافظه و مهارت‌های شما را تقویت می‌کند. تمام این محرک‌ها و اطلاعات به نوعی به شما کمک می‌کنند تا باهوش‌تر شوید. با این حال، برای کمک به شما در تهیه لیست مطالعه خود، خلاصه‌ای را ارائه می‌دهیم تا انواع کتاب‌های موجود را که به فرآیند باهوش‌تر شدن شما کمک می‌کنند، به شما یادآوری کنیم:

• شعر: به طور خاص برای کمک به شما در توسعه مهارت‌های خوداندیشی.
• رمان: شامل ژانرهای مختلف تا حد امکان، از رمان‌های پلیسی تا علمی تخیلی، برای کمک به شما در مهارت‌های حل مسئله و همدلی.
• زندگی‌نامه‌ها و خودزندگی‌نامه‌ها: برای آموزش دیدگاه‌ها و تجربیات دیگران به شما.
• کتاب‌های راهنما (How-to)، مجلات علمی و سایر کتاب‌های غیرداستانی: در مورد موضوعاتی که به آن‌ها علاقه دارید.

منبع:

Akansha. (2025). Does Reading Make You a Smarter Person? Here’s the truth!
https://thebookbuff.com/does-reading-make-you-smarter/